Плевнeлиев победи, Борисов слави

Целата власт во Бугарија сега е во рацете на партијата на премиерот Бојко Борисов

Љупчо Поповски



Пред две години Росен Плевнелиев (47), успешен бизнисмен, роден во градот Гоце Делчев во Пиринска Македонија, кој никогаш не се занимавал со политика, веројатно не ни помислувал дека за толку кусо време ќе успее да стигне до позицијата шеф на бугарската држава. Плевенлиев во неделата го победи искусниот кандидат на социјалистите, поранешен шеф на дипломатијата и сегашен европратеник, Ивајло Калфин, најмногу поради тоа што него го предложи партијата на премиерот Бојко Борисов, ГЕРБ.

Разликата во гласовите не е голема, 53 наспроти 47 проценти со одѕив од 40 отсто од гласачите, но таа е потврда за Борисов дека неговата влада на половина на мандатот се' уште ја има големата поддршка од Бугарите. И резултатите од локалните избори, кои се одржуваа истовремено со претседателските, ја покажаа таа неприкосновеност – ГЕРБ освои 14 од 28 обласни кметови, а социјалистите 8.

Бојко Борисов по соопштувањето на резултатите отворено изјави дека ова гласање било, всушност, тест за неговата партија: „Ова беа партиски избори. Кој и да беше кандидат на ГЕРБ, ќе победеше. Но, ние го избравме најдобриот кандидат: демократ, со врски во Европа, знае јазици, симпатичен, модерен човек“.

Плевенлиев, кој беше компјутерски стручњак, а стана милионер, занимавајќи се со градежништво (работеше во Франкфурт, а потоа стана шеф на ќерката-фирма на германската компанија во Софија) влезе во политиката како министер за регионален развој за да ги оствари плановите на Борисов за новите инфраструктурни проекти за да може Бугарија, како најсиромашна земја во ЕУ, да се доближи до европските стандарди. Јавноста ја оценуваше неговата работа како успешна.

„Ја градам Бугарија“ беше слоганот со кој Плевенлиев ја водеше кампањата за да го подвлече своето градителско искуство. Тоа требаше да биде и разграничување од Ивајло Калфин, кој беше претставен како „човек од минатото“ и како „тројански коњ“ на Москва. Во телевизиските дебати беше забележливо дека Плевенлиев не му е дораснат на Калфин – слабо се изразува, не знае да поентира, има недостиг од визии, но на митинзите со полулистичките пораки го привлекуваше вниманието, додека настапите на поранешниот шеф на дипломатијата беа оценувани како безлични. А веројатно и дека Бугарите не сакаа уште еден социјалист на претседателската функција (по двата мандата и 10-те години на Георги Прванов).

Шефот на државата во Бугарија има, главно, церемонијална улога, но некои од надлежностите, сепак, му даваат специфична моќ. Тој е врховен командант, ги именува шефовите на безбедносната и разузнавачката служба, има право да стави вето на законите, може да распише предвремени избори, ги именува амбасадорите. Според најавите, првиот чекор на Плевенлиев кога ќе стапи на функцијата е да направи големи рокади во дипломатијата. Четирисетина дипломати (меѓу кои и бугарскиот амбасадор во Скопје Раковски Лашев) беа повлечени во Софија, но не и сменети, поради нивните врски со тајните служби во комунистичкото време. Прванов, за кој уште во 2007 година од лустрациското тело беше наведено дека соработувал со тајните служби, одбива да ги отповика амбасадорите и да отвори пат за нивната смена. Тој за себе и за другите постојано тврди дека не можат да бидат ставени на кодошката листа затоа што биле во служба на државата.

Бугарите го нарекува Плевенлиев „господин Чист“, затоа што не беше замешан во ниедна корупциска афера и затоа што изгледа премногу наивен во министерската свита. За да покаже кој е неприкосновен газда во партијата, Бојко Борисов еден месец пред изборите објави дека во 2016 година ќе се кандидира за претседател на државата откако претходно ќе победи на парламентарните избори во 2013 година. Бугарските весници го прашуваа Плевенлиев дали своеволно се согласил да биде „бугарски Медведев“ и да го чува местото за Борисов и доколку се покаже како успешен претседател. Плевенлиев немаше соодветен одговор на ваквите прашања.

Кампањата и самото гласање беше обележано со нерегуларности какви што немаше во сите досегашни изборни процеси во Бугарија. Медиумите објавуваа дека продажбата на гласовите (особено кај ромското население) е речиси официјализирана (еден глас за претседателските избори чинеше 25 евра, а з�� градоначалник 15 евра). По првиот круг од изборите, набљудувачката мисија на ОБСЕ соопшти дека „постојаните и раширени обвинувања за купување гласови ја поткупија довербата во изборниот процес“. Лидерот на социјалистите, Сергеј Станишев, беше остар по вториот круг: „Не е срамно да загубиш, но е срамно да победиш на ваков начин како што победи ГЕРБ – со поткупување, закани, страв. Такви избори немало досега во Бугарија. Власта се претвори во криминална власт“. Калфин прво му честиташе на победата на Плевенлиев, а потоа истури грст обвинувања против премиерот Борисов: „Овие избори не се пример за демократија. ГЕРБ го узурпираше неприкосновеното право на бугарскиот граѓанин“.

По изборите во неделата сета власт во Бугарија е во рацете на Бојко Борисов и неговата партија. Тој сега не ќе има можност за наоѓање оправдувања, како што го прави тоа овие две години. Глобалната криза беше секогаш негов одговор зошто инвеститорите сега ја заобиколуваат Бугарија и одат кај соседите Романија и Србија, зашто ударот врз малите и средните претпријатија беше најголем и зашто сиромашните и средната класа го поднесоа најтешкиот товар на кризата. Борисов, а сега и на Плевенлиев, ќе мораат уште да работат да ја сменат европската перцепција за Бугарија како огромно легло на корупцијата.

Македонија беше оставена настрана на овие избори. Ниту овдешната јавност се интересираше нешто посебно за изборот на претседател ниту кандидатите особено ги споменуваа односите со Македонија. Најинтересната епизода беше за време на една ТВ-дебата кога Росен Плевенлиев од публиката беше запрашан да го каже името на претседателот на Македонија. Тој не го знаеше.