Анкета - Во Кисела Вода летоци против Тодор Александров

Поставувањето на споменикот предизвика дискусии за неговата историска, архитектонска и естетска димензија

Бојан Шашевски


Набрзо откако Советот на Град Скопје реши со името на Тодор Александров да именува улица во општина Центар како и мост во општина Аеродром, оваа контроверзна историска личност доби и своја петметарска бронзена скулптура. Општина Кисела Вода на местото „Чешма“ постави спомен-обележје. Новиот споменик иако официјално означен како „Македонски војвода на коњ“, а не како Тодор Александров, сепак, ја изиритира јавноста, дигна прашина и разви едно чудо дискусии со историска, архитектонска и естетска димензија.

Голем број реакции и различни мислења пристигнаа токму од жителите на Кисела Вода. Дел од тамошните граѓани го одобруваат новиот споменик без посебен коментар, сметајќи дека треба да се поздрави секаква градба. Некои негодуваат за личноста на скулптурата, други укажуваат на несоодветната локација на која е поставено спомен-обележјето, а има и такви кои револтот кон војводата на коњ го искажаа преку флаери. Вчера флаери со наслов „Тодор Александров - Од крвник до револуционер“ буквално ја преплавија Кисела Вода. Во нив стои дека најголемиот крвник на македонскиот народ владејачката ВМРО го прогласила за војвода.

„Тодор Александров е бугарски окупатор, кој го повлече својот потпис од ’Мајскиот манифест’, со што ја предаде Македонија! За време на Септемвриското востание во 1923 година од ВМРО на чело со Александров биле убиени голем број Македонци. Тодор Александров е лично одговорен за смртта на Ѓорче Петров и Димо Хаџи Димов“, пишува на флаерот до сликата со коњаникот, наведувајќи дека Александров во 1903 година е уапсен од турските власти, а по 13 месеци е ослободен благодарение на амнестијата издејствувана од бугарската влада.

Интензивна дискусија околу скулптурата на Александров деновиве се разви и во Советот на Општина Кисела Вода. Опозицијата обвини дека градоначалникот треба да понесе одговорност за поставување споменик на контроверзна историска личност.

„Неприфативо е Општината да не знае каков споменик планира да постави Министерството за култура и да се правда дека знаеле само за извесен војвода, но не и за Александров“, сметаат советниците на СДСМ.

Градоначалникот на Кисела Вода, Марјан Ѓорчев, вели дека до последен момент не знаел како ќе изгледа војводата на коњ, зашто макетата која ја видел била обезличена и не му изгледала како Тодор Александров. „Одлуката за изгледот на војводата е на авторот Миле Брцески и на централната власт. Мојата Општина беше хендикепирана да има безимен војвода, што не беше случај со останатите општини“, смета Ѓорчев.

Инаку, бронзената петметарската скулптура се лееше во српската леарница „Јеремиќ“. За споменикот Министерството за култура издвои 21 милиони денари.

Пред околу пет години во Велес беше подигната првата биста со ликот на Тодор Александров и тоа во двор од приватна куќа. Иако многу помала од споменикот во Кисела Вода, бистата беше урната за само неколку дена.