Мислења

Оган во слободарските срца

Зоран Јовановски

Што значи молкот во Македонија. Зошто молчи Македонската академија на науките и уметностите? Каде е академскиот свет, претпоставената интелектуална елита?

„Се борев против доминацијата на белците, се борев против доминацијата на црнците. Се восхитував на идеалот за демократско и слободно општество, во кое сите живеат заедно во хармонија и со еднакви можности. Тоа е идеал за кој се надевам дека ќе живеам и ќе го остварам. Но, доколку треба, тоа е идеал за кој сум подготвен да умрам“ – Нелсон Мандела, април 1964 година, на почетокот од неговиот судски процес за обвинувања за саботажа.

Новогодишните празници поминаа. Си разменивме многубројни желби за добро здравје, за среќа, успеси, бериќет... Власта својата новогодишна желба си ја исполни, се одгајли од најголемото гајле. За една недела обезбеди пристап до повеќе од 400 милиони евра, било од домашни, било од странски извори. Тажно, но е вистинито дека сето она што го направи власта во парламентот, газењето на Деловникот, на законот, на Уставот, на пратениците и новинарите, беше за пари и за ништо друго. Финансиската цена од тоа - секое четиричлено семејство во Македонија ќе биде дозадолжено за нови 800 евра. Меѓутоа, онаа другата цена е највисоката можна цена и затоа заслужува посебно внимание.

Ги ставам настрана сите други срамни случувања во парламентот. Има три правни факти од кои постојнава власт нема да може никогаш да побегне и да се оправда. Прво, прекршени се прописите за носење на буџетот. Расправата за буџетот во собраниската Комисија за финансирање и буџет не заврши, на претседателот на оваа Комисија му беше оневозможено да одржи претходно најавеното продолжување на седница на Комисијата и нема негов потпис на документот до претседателот на Собранието, а Деловникот го бара тоа, за завршена расправа во Комисијата. Донесениот буџет не и' е ставен на увид на јавноста пред да се донесе. Второ, новинарите се исфрлени од собраниската сала без одлука со двотретинско мнозинство од пратениците, нешто што не се случило досега во независна Македонија. Трето, пратениците и новинарите се исфрлени од собраниската сала од поединци кои некои немале видливи документи за идентификација. Заклучок: во законодавниот дом се прекршени Деловникот на Собранието, законот и Уставот.

Прашањето е што сега. Позицијата на власта е јасна. Бидејќи дојде до парите, нејзина главна преокупација сега се две работи. Прво, власта се обидува да создаде привид за нормалност. Како да не е ништо важно тоа што се случи во парламентот кога се носеше буџетот и дека животот треба да си продолжи најнормално. Тука дел од медиумите веќе ја играат својата улога.

Второ, власта сака да прикаже дека ова што се случи со парламентот при донесувањето на буџетот, а и протестите што уследија, се само меѓупартиска битка, ништо повеќе, дека по обичај партиите „таму нешто“ се расправаат и дека ова нема врска со народот.

Тука доаѓаме до главното прашање, до клучната нишка. Како ќе реагираат граѓаните, оние што не мора задолжително да се членови на политички партии или да се партиски определени? Нашето општество влегува во клучна фаза на себеосознавање, што е она што сме подготвени да го проголтаме, а што е она што никому не му даваме да ни го земе. Започнува оценување на државотворниот и на демократскиот капацитет на Македонија и нејзините граѓани. Од крајната оценка, што ќе си ја донесеме ние самите, а и од онаа што за нас ќе ја донесат странците, зависи иднината на земјата.

Она што се случи во парламентот не е ниту нормално ниту може да се поедностави и да се претстави како меѓупартиска политичка битка. И ништо не е случајно. Се' што се случува е систематски испланирано и е логична последица на менталната матрица на власта. Имаше знаци дека работата ќе дојде дотука, ама знаците премногу бавно ги читавме. Се сеќаваме дека на плоштадот „Македонија“ во Скопје беа нападнати и истепани младите архитекти од т.н. Архибригада, кои на мирен начин го изразуваа своето несогласување. Се сеќаваме на убиството на Мартин Нешкоски. Се сеќаваме на писмото за „конечна пресметка“ со неистомислениците, за кое медиумите известуваа дека циркулира во интерните кругови на владејачката партија. Власта го посеа семето на длабока омраза и нетрпеливост кон сите кои не мислат како неа и преземаше чекори за да покаже „каде ќе им биде местото“ на сите кои ќе продолжат да не мислат како неа.

Знам дека граѓаните по дефиниција не сакаат конфликти. Голем дел од нив се вознемирени од ова што се случи, и од бесправното донесување на буџетот и од исфрлањето на новинарите од собраниската сала, и од тепањето на пратениците на опозицијата. Потребно е малку време да се процесираат сите тие настани, но граѓаните инстинктивно, длабоко во себе, знаат дека тоа што се случи е лошо. И тука мислам на сите граѓани. Јас сум сигурен дека и огромно мнозинство од граѓаните кои некогаш гласале за владејачката коалиција не го поддржуваат тоа што се случи. Ете затоа, ова не е партиско и политичко, туку граѓанско прашање. Би го пишувал истото ова и за ова би се борел тамам и да не сум во ниту една политичка партија.

Знам дека граѓанинот, кој политички не е определен, тежнее да не ја гледа врската помеѓу газењето на Уставот во Собранието и неговата лична судбина. Како да е Уставот нешто далечно, апстрактно... Тоа е најголемата грешка што може денес да се направи. Бидејќи, газењето на Уставот е директно поврзано со секој граѓанин во Македонија, а потенцијалните последици се огромни. Кој по газењето на прописите во парламентот може мирно да спие? Ако власта се дрзнува во законодавниот дом да не ги почитува прописите, што остана за другото? На пример, бизнисмените мислат дека ако продолжат да тераат како ништо да не се случило, ќе им биде полесно? Сигурно не. Тие можат да го развиваат својот бизнис и да бидат успешни се' додека „некој“ не фрли око на нивниот успешен бизнис. Граѓаните? Исто. Што ако „некој“ утре ви тропне на врата, ви влезе дома, ви го бендиса телевизорот, го спакува и си отиде? Каде ќе се пожалите?

Во овој контекст, да се запрашаме што значи молкот во Македонија. На пример, зошто молчи Македонската академија на науките и уметностите? Нели побелените коси треба да дадат ум, да кажат што мислат за кршењето на прописите во законодавниот дом. Каде е академскиот свет, претпоставената интелектуална елита? Ако сега се молчи, кој ќе застане во одбрана на следниот удар на власта врз автономијата и независноста на универзитетите?

Пред десетина дена жртва на власта беше Уставот. Утре можеби нејзина жртва ќе бидете вие. Ќе седите и ќе чекате да се случи тоа или ќе преземете нешто, мирно и достоинствено. Тоа е поентата на граѓанските собири што се случуваат секој ден низ цела Македонија. Дојдете и кажете што мислите. Пак ќе кажам, мирно и достоинствено. Има работи што се поголеми од која било политичка партија, за кои пламти оган во срцето, за кои луѓе некогаш ги дале животите. Трагедијата што се случи пред Нова година во Собранието никогаш повеќе не смее да ја повтори ниту една власт во Македонија.

(Авторот е потпретседател на СДСМ)

Наш став



Објавувањето колумни и мислења од надворешни автори е одраз на намерата на „Утрински весник“ да биде влијателен глас на заедницата. Но, напоменуваме дека не се согласуваме секогаш со ставовите што ги изнесуваат нашите колумнисти, особено кога станува збор за лични дисквалификации, етикетирања без основа и извртување на контексти со цел да се наштети на други личности од која било сфера. „Утрински“ се оградува од таквиот речник и конотации и ги смета за непримерни во јавната комуникација.