Едиторијал

Лоши вести за странските инвестиции

Соња Маџовска

Како студен туш врз загре��но тело дејствуваат податоците што ги објави Народна банка на Македонија дека странските инвестиции паднале на 44 милиони евра во првите девет месеци од 2012 година. Да биде иронијата поголема, тие податоци дојдоа во исто време кога владина делегација беше на второто роуд-шоу во Соединетите Американски Држави, претставувајќи ја земјава како инвестициски рај.

Каде се' не отиде Владата во потрагата по странски инвестиции. Неколку пати до Катар, па во Индија, Малезија, Сингапур, Јапонија, два пати во САД и каде уште не. Но само километражата е зголемена, а не и контото на странски инвестиции. Нашиот пример го следеа и Хрватите и Грците, па и тие заминаа на пат за Катар. Не дека тие нешто се офајдија повеќе од нас, ама засега се' е сведено само на ветувања.

Проблем во Македонија е што и покрај влезот и отворените фабрики на неколку странски фирми, на кои бевме сведоци не многу одамна туку пред само два месеца, ефекти уште не се чувствуваат, ниту врз економскиот раст, стандардот и, најважното, намалувањето на невработеноста.

Анализите велат дека во земјава од 2006 до 2011 година странските компании повлекле 800 милиони евра од заработувачката остварена во земјава, а по основа на инвестиции во тој период донеле над 1,5 милијарди евра. Со последнава бројка од 1,5 милијарди евра деновиве се бранеше и министерот за финансии. Но, и покрај оваа голема сума, повеќе од јасно е дека годинава ќе биде најслаба според влезот на странски инвестиции.

Со 44 милиони евра, за првите девет месеци, а никој веќе не верува дека тоа може драстично да се промени во последните месеци од годинава, се потврдува фактот дека земјата и натаму останува на дното во споредба со земјите од регионот.

Но, тоа може да биде и друг показател дека нешто треба да се промени во стратегијата во привлекување странски инвестиции.

Лошите вести за нивото на странски инвестиции и многубројните роуд-шоуа, карактеристични за последните неколку години, покажуваат колку е голем расчекорот меѓу желбата за влез на странски капитал во Македонија и можностите тоа навистина и да се оствари во реалноста.

Економската криза е изговор на кој секогаш може да се повика Владата. Во такво економско невреме, а некаде и цунами, разбирлива е претпазливоста на странските компании и нивната определба да си ја носат и реинвестираат дома добивката. Добро е да ги имаме и треба да ги поддржиме инвестициите, но треба да се знае дека странските инвеститори секогаш со едното око, без разлика во која земја инвестираат, гледаат кон мајката, матичната компанија и нивната родна земја.

Тоа, всушност, е проблем со кој се соочуваат и другите земји, особено Србија, Унгарија, Романија, Бугарија. Или, како што велат експертите, оние земји во кои има повеќе странски инвестиции, тие се поранливи, особено во кризни времиња. Со други зборови, странските инвестиции се меч со две острици.

Државата, всушност, не може да ги спречи странските компании да ја испраќаат дома добивката, бидејќи и ние сакаме нашите фирми што работат надвор од земјава да го донесат профитот дома. Затоа не треба многу да не чуди ако, исто така, поради големата криза, грчките компании кои работат во земјава префрлиле во нивната земја 70 милиони евра. Проблем е ако тоа се кредити од домашните банки. Но, и во тој случај единствено нешто што може Владата да направи е да ги предупреди банките дека станува збор за ризични пласмани и дека треба да се заштитат при давањето кредити на странските фирми кои потекнуваат од земји со лоша слика, како што е Грција, и толку.

Ова води, пак, кон еден друг заклучок дека можеби повеќе треба да им се радуваме на домашните отколку на странските инвеститори и треба да бидеме повеќе загрижени ако ги нема домашните инвестиции, а не странските. Ова ја потврдува и тезата дека домашните компании имаат право кога бараат да имаат ист третман со странските инвеститори.

Прашање е, оттука, дали Владата треба да вложува толкав напор околу странските инвеститори. Зашто ако се погледнат досегашните резултати, излегува дека големиот напор не донесе големи пари. Така барем засега може да се оцени трката по странски инвеститори.