Мое ќоше

Од Томе дар за навек

Ерол Ризаов

Оживеаната меморија со длетото на маестро Серафимовски е најсилна гаранција за зачувување на трајните вредности на човештвото

Нобеловецот и светски литерат Иво Андриќ ги напиша „Спомениците покрај патот“, а нашиот уметник и скулптор Томе Серафимовски ги изгради, ги изваја и им даде душа. Кога на мермерот, на каменот, на бронзата, на дрвото, на платното, на хартијата... им се вдахнува вечен живот, тоа се вика уметност. Кога тие скаменети монументи и слики, пак, почнуваат да зборуваат, без да изустат ниту еден збор, на јазик што сите го разбираат, тоа се ремек-дела. Таа повеќевековна оживеана меморија, окована во паметниците со длетото и прстите на маестро Серафимовски остануваат врежани за навек во свеста на сегашните и идните генерации, како најсилна гаранција за зачувување на трајните вредности на човештвото.

Цели 55 години Томе Серафимовски ја препознава Татковината со реанимација на глинената кал и каменот и докажување на можното само во уметноста, дека не останува само прав од човекот, туку со помош на музите и умот може и правта да стане човек. Дека и татковината и светот го препознаваат Томета нема сомневање. Неговиот вечен потсетник испратен до Македонската академија на науките и уметностите преку 45 скулптури и 33 цртежи не се само дар за навек и за зачувување на трајните вредности. Не е тоа само филантропија на авторот и страв од заборав. Тоа е висококултурно предупредување за сите нас да ги негуваме вредностите и да ги препознаваме богатствата кои не се секогаш во благородните метали, туку во реликивиите кои не' чуваат од исчезнување. Личностите кои Серафимовски ги овековечува се избрани многу внимателно, студиозно, со многу читање и проучување. Сите тие се заслужни за светот, за своите народи, ама посебно и за Македонија. Заробените ликови во мермер и бронза и во миг на духовност скаменетите карактерни особини се екстракт на високи уметнички дострели својствени само на великани. Јунаците на Серафимовски праќаат пораки. Ни говорат молкум и простум св. Кирил и Методиј, св. Климент, св. Лидија од Македонија, Крсте Мисирков, Кирил Пејчиновиќ, Мајка Тереза, Кемал Ататурк, Скендер-бег, Вук Караџиќ, Људевит Гај, Рафаело Алберти, Ежен Гливик, Мирослав Крлежа, Славко Јаневски, Блаже Конески, Евлија Челебија... и уште 550 личности што го задолжиле човештвото. Серафимовски го научи занаетот кај големите класици Иван Мештровиќ и Антун Аугустинчиќ. Но, тоа е доволно само филигрански и хируршки прецизно, анатомски точно да се изделка скулптурата. Сосема нешто друго е да се даде душа и живот и да се облагородат мермерот и бронзата, да се докаже дека тоа не се само минерали и метали, мртва природа, градежни материјали и политика. Тоа не се учи нигде. Ни кај Аугустинчиќ, ни кај Фидие, ни кај Микеланџело, ни во која било академија за убави уметности. Тоа го имаш во себе или го немаш. За наша и негова среќа, Томе Серафимовски го има тоа во себе во огромни количини, како непотрошен материјал кој штедро го расфрла како и сите гении.

Склуптурите на Томе Серафимовски не' вишнеат кон небото, не ги допираат облаците и не ги заробуваат плоштадите, немаат натчовечки димензии повеќе отколку што дозволува уметноста. Неговите херои цврсто газат на земјата и собеседат со нас, простосмртните. Уметноста никогаш не може да изгради поголеми споменици од политиката. Како што политиката не може да изгради поубави. Власта и владетелите можат да бидат и добар мецена само под еден услов ако уметникот своеглаво и тврдоглаво создава дело по законите на уметноста. Ремек-делата се препознаваат по тоа. Историјата е полна со безвременски творби што настанале токму поради тој инает и отпор да не се разубавуваат работите по ќеф на нарачателот. И обратно, лошите политички нарачки и послушни уметници ги преплавуваат, ги сквернават најубавите простори, за жал, често и за навек.

Томе Серафимовски во својот избор на личности за овековечување нема антички јунаци од пред Христа. Скулпторот вели тие ги вајале боговите, па според тоа, како смртник, таму не ми е местото.

Томе Серафимовски, заблагодарувајќи и' се на МАНУ што го прими подарокот, испрати уште една порака и до своите поддржувачи, а и мало утешение до оние што се вознемирени од овој гест, ако ги има: и по Куранот и по Библијата, вели Томе, не е убаво да се зборува за дарот. Особено не треба да зборува тој самиот. Времето, посебно во уметноста, е врховен, непристрасен и неподмитлив судија. Ќе каже се' што треба и кога треба.