Едиторијал

Јавниот долг како jамка

Нина Нинеска-Фиданоска

Бидете спокојни, коментираат комотно првите луѓе на извршната и на монетарната власт, кога и да се прашани директно за тоа дали и колку е опасно нивото на задолженост на земјава. Можеби порано нивните изјави звучеа поуверливо, за разлика од поново време кога тонот на убедливост некако бледнее во обидите да се смири македонското граѓанство. Но, колку и да не' опсипуваат со прес-конференции, изјави и интервјуа преполни со уверувања оти „државниот долг е целосно под контрола“, изгледа е дојден моментот кога, ако ништо друго, треба да побараме малку посериозни одговори.

Новинарите што ја следат проблематиката на државните економски текови деновиве беа најблаго кажано вознемирени кога во најновите податоци на Министерството за финансии, во табелата за јавниот долг ја прочитаа бројката од 30,3 отсто учество во БДП Значи, веќе е надмината психолошката граница од 30 проценти, па иако на прв поглед некој ќе помисли дека не станува збор за драматичен раст, состојбите добиваат поинаква димензија ако показателите се проанализираат подетално.

Дури 2,345 милијарди евра должи нашата држава кон странските и кон домашните кредитори. Само за еден месец, односно во јули, вкупниот јавен долг пораснал за цели 101 милиони евра. Тоа придонесе дури и најверните поддржувачи на економските политики на Владата да се прашаат до каде ќе оди работава ако тој продолжи да се билда со ваква прогресија. Или, за првите седум месец од годинава, имаме фантастичен скок на официјалната задолженост за цели 257 милиони евра, од кои само долгот кон домашните банки и фондови пораснал за 180 милиони!

Во обид да го релативизираат брзорастечкиот јавен долг, владините функционери упорно ја форсираат тезата дека Македонија, со учество на јавниот долг од околу 28 отсто од БДП (колку што успеваше да се одржи неколку месеци наназад), дефинитивно, влегува во групата нискозадолжени земји, како и дека според малата задолженост, се наоѓа прилично горе на листата на европските држави.

Но, дали е се' во процентите и во споредбите со повисокото учество на долгот во другите држави или е крајно време малку помудро да се погледне големата слика, па Владата да се запраша, има ли земјава реална моќ во следните години да ги враќа стотиците милиони евра што ќе стигнат како рати од кредиторите. Може ли нашата анемична економија да обезбеди толку висок раст, кој би ги испорачал потребните финансии? Не, ќе ви речат најголемиот дел од економските аналитичари.

Во април гувернерот Димитар Богов предизвика голем интерес со изјавата дека нивото на јавен долг е ниско и се' уште има простор за задолжување. Но, оние што малку повнимателно ја проследија изјавата, сигурно забележаа дека во неа е содржана една многу суштинска порака, која гласеше дека „на долг рок буџетскиот дефицит треба да биде одржлив, што значи да не го зголемува јавниот долг“. Доволно индикативен сигнал до Владата дека задолжувањата, едноставно, треба да подзабават...

Но, тоа сигурно не се случи, а власта е убедена дека го прави најдоброто. Премиерот Никола Груевски пред само неколку дена ги убедуваше американските и канадските бизнисмени дека земјава е ниско задолжена и дека води здрава и стабилна економска политика.

Но, изгледа нема да биде на штета малку поаналитично да ги разгледа предупредувањата што стигнуваат од сите страни, па дури и оние од опозицијата, кои сугерираат дека „учеството на долгот е повисоко од 30 отсто во БДП, поради скриените обврски на Владата“...