Дуќаните-лепенки во Безистен не требало да се урнат

Реагираа СДСМ и Центарот за културно наследство, а обвинувањата ги отфрли Министерството за култура и Управата за заштита на културното наследство

Катерина Богоева

Уривањето на двата дуќана залепени до Безистенот во Старата скопска чаршија, на почетокот на неделава, за кое Конзерватирскиот центар – Скопје тврди дека е извршено по сите законски прописи, предизвика реакција кај дел од стручните лица, но и реакции од опозициската СДСМ, а со задоцнување доведе и до очекуваната заедничка реакција на Министерството за култура и Управата за заштита на културното наследство. Заедничката реакција следуваше по изречените обвинувања од страна на СДСМ дека власта има неодговорен однос кон историското културно наследство, за што како што беше нагласено, говори и уривањето на ѕидот Безистенот. Имено, Елеонора Петрова Митевска, член на Совет на култура и Дипломатски совет на СДСМ, археолог и поранешна директорка на Музејот на Македонија, на завчера одржаната прес-конференција истакна дека бројни културни и историски објекти не се реставрираат и пропаѓаат, а се трошат средства за изградба на нови објекти и споменици. „СДСМ бара власта да се насочи кон заштита на автентичните културно-историски објекти, а парите кои се инвестираат за нови објекти и споменици да се пренаменат за реставрација на спомениците на културата. Ги повикуваме да запрат, да размислат за своите постапки и да се насочат кон заштита на автентичните историски објекти кои се оставени да пропаѓаат. Ние сме народ со јасен културен идентитет, кој е евидентен и во нашето културно наследство и секој обид за негово менување претставува опасен преседан“, рече Петрова - Митевска.

Министерството за култура и Управата за заштита на културното наследство ја оцени нејзината изјава како политичка и тенденциозна, без никакви аргументи во согледување на фактите и состојбите во македонската култура. „Фактите се тука, резултатите се видливи и мерливи, само треба да имате желба да ги признаете. Министерството за култура во изминатиот период реализираше бројни проекти од сите области на културата чиј бенефит го чувствуваат не само уметниците, туку и сите оние кои се дел од сите сегменти на културата на нашата земја, вклучувајќи го и делот за заштитата на културното наследство“, стои во реакцијата. Во неа, меѓу другото, се посочува дека „сериозниот однос кон културното наследство на оваа Влада и на Министерството за култура се гледа во фактот што за разлика од времето на СДСМ кога се издвојуваа по смешни 100.000 или 200.000 денари за археолошки истражувања, денеска по пет години, Република Македонија има голем број истражени археолошки локалитети, илјадници пронајдени предмети кои научно се документираат и презентираат пред јавноста, бројни конзервирани, реставрирани, заштитени цркви, џамии, споменици со непроценлива вредност“. Министерството за култура и Управата за заштита на културното наследство во врска со објектот до Безистенот во Старата скопска чаршија потенцираат дека сите активности се изведуваат во строгите рамки на законските прописи и со сите околности (документација, проект, процедури) за заштита на интегритетот на Безистенот и за реализација на реконструкцијата на целосно руинираниот објект. „Постапката е со цел да се заштити и реконструира, а не да се уништува Безистенот“, стои меѓу другото во нивната реакција.

Во меѓувреме се огласи и историчарката на уметност Донка Барџиева-Трајковска, директорка на Центарот за културно наследство, која беше поранешен директор на Националниот конзерваторски центар. Центарот смета дека на Безистенот му се нанесени трајни оштетувања кои се резултат на непочитување на дел од одредбите од Законот за прогласување на Старата скопска чаршија за културно наследство од особено значење, во кој стои дека во Чаршијата не смее: да се врши ископ на темели или подруми ниту да се изведуваат кој било друг вид земјани или градежни работи без претходно спроведување заштитни археолошки истражувања.

„ Непочитувањето на Законот е направено токму од надлежните институции,чии раководни лица пред камерите изјавија дека целосно е испочитувана законската процедура. Директорката на Конзерваторскиот центар не смеела да го заобиколи Законот и да дозволи уривање на старите дуќани и ископ на темели со механизација, без претходно да изврши заштитни археолошки ископувања, а директорот на Управата за заштита на културно наследство морал да обезбеди инспекциски надзор на самиот почеток на работата и доследно спроведување на законските одредби“, смета Барџиева, која во име на Центарот ги повика надлежните институции да преземат конкретни мерки за санкционирање на прекршителите на Законот. Се' уште во јавноста со своја реакција на се огласи еснафското здружение за заштита на овој вид културно-историски вредности НК ИКОМОС, а кустос советничката Љубинка Џидрова од Музејот на Македонија, која и ги информираше медиумите за уривањето, вчера напомена дека има и други нејзини колеги од Музејот и Национален конзерваторски центар кои како и таа сметаат дека уривањето на двата дуќани е неисправен чин, но дека не сакаат да излезат во јавноста со изјави. „Не може уривањето на дуќаните да биде исправно кога се работеше за целосно сочувани објекти со монолитни вратници и навратници. Таму немаше подруми претворени во дива депонија, како што повторува директорк��та на Конзерваторскиот центар Ема Петрова, туку се работеше за приземни простории чие ниво беше на нивото на системот на улици од 18 век“, рече меѓу другото Џидрова.