Мислења

Рибата наречена Македонија

Арсим Зеколи

Освен изборот на приоритети и несреќно срочените формулации, клучниот гаф во соопштението на ЕУ и САД е во редоследот на пораките

„Рибо“ рече стариот рибар, „ти и онака ќе умреш. Мораш ли и мене да ме убиеш?“

„Старецот и морето“, Ернест Хемингвеј

И онака богатата палета примери на регионални „веќе видени“ сценарија, деновиве по се' судејќи се надополни со најновото, овој пат домашно, издание на операции изведени во обид за протнување големи игри низ иглени уши. Барем такво е чувството кое се наметнува додека се чита изјавата на претставниците на ЕУ и САД во врска со бојкотот на опозицијата и нападано ублажената порака упатена до Владата. Наместо да придонесе кон поттикнување разрешница на домашната се' позамрсена ситуација, писмото стана приказна за себе и инспирација за додавање уште еден слој на збунетост и хаотичност во јавноста.

Настрана диференцијалните специфичности, сепак контекстот, приодот па дури и вокабуларот користен во изјавата неумоливо потсетува на минатогодишната координирана акција на меѓународната заедница за наметнување на таканаречената Косово фуснота, со цел обезбедување пристап и учество на Приштина во регионални институции и средби. И покрај добронамерните мотиви, таквиот пристап на крај предизвика повеќе штета отколку корист, подривајќи ја довербата на тамошната јавност во владата на Хашим Тачи, но и ставовите на меѓународните претставници.

Од таа причина, без никаква малициозност или злонамерност кон прокламираните потписници, сепак би си ја земал слободата да кажам дека духот на пораката неодоливо потсетува на веќе познатиот модус операнди на добро познатите Филип Рикер и Штефан Филе, кои и онака се директно претпоставените шефови на сегашните овдешните претставници на ЕУ и САД. Без чии инструкции, и потпис, изјавата не би можела ниту да биде објавена.

Во секој случај, еден површен поглед врз изјавата и редоследот на потписниците укажува на приматот кој САД се' уште им го даваат на ЕУ во односот кон Македонија и спорот со името. Во првиот параграф се подвлекува значењето на приоритетите за меѓународната заедница и страничните настани кои „го одвлекуваат вниманието од стратешките приоритети на земјата“, давајќи до знаење дека демократските процеси и правила, барем во овој момент, се од второстепена важност.

Настрана изборот на приоритети и несреќно срочените формулации, клучниот гаф на изјавата на ЕУ и САД е во редоследот на пораките. По правило на логиката и меѓу-институционална комуникација (потписниците се претставници на владите, а не на нивните законодавни тела или тамошни опозиции) вториот параграф би требало да се адресира кон Владата, додека пак пораките кон опозицијата би требало да се најдат во третиот параграф. Тој мал, но сепак значајно разместен детал, би влијаел на поизбалансирано читање на пораките, подвлекувајќи ја приоритетната одговорност на Владата за превземање првичен чекор кон опозицијата, и последователната обврзувачка и соодветна реакција на опозицијата.

Иако во суштина точни и без никакво сомнение добронамерни, повиците за фокусирање врз големата слика и пожртвуваност во име на доброто на земјата и нејзината иднина, после вака срочениот пристап се во добра мерка ставени под лупа на сомнеж. Од причина што по кој знае кој пат, жртвата повторно треба да се поднесе од граѓаните, опозицијата, медиумите, невладиниот сектор, но никогаш и под никаков услов од Владата и владејачките партии. Таквиот однос несомнено раѓа критични реакции за константната политика на манипулација и инструментализација на спорот со името со цел на цементирање на владеењето на ВМРО-ДПМНЕ. Започнувајќи од мораториумот врз етничките (албански) прашања, затворањето на медиумите, отворениот прогон на инакумислечките институции и личности, па до кулминацијата со физичка елиминација на опозицијата од Собранието. Односот на меѓународната заедница преку замижување, премолчено прифаќање и минимизирање на политичката агорофобичност на премиерот Груевски веќе сериозно ја подрива довербата на јавноста во мудроста и целисходноста на ставовите на дипломатските бирократии во Брисел и Вашингтон.

Доколку причината за таквиот попустлив однос кон Владата на ВМРО-ДПМНЕ и нејзините поддржувачи од ДУИ и ДПА е можното ветување за решавање на спорот со името, под услов во земјата да не остане ни маче ни куче кое би писнало и најмало двоумење за финалната одлука, тогаш неминовно се поставува ��рашањето што всушност е прокламираната цел а што прикриената побуда во рашомонијадата околу самиот спор? Дали спорот намерно со пролонгираше со цел на воспоставување на еднопартиска стравовлада, или пак намерно се воспоставува стравовлада за да се реши спорот со името?

Во секој случај, со ваков приод на Владата, цената на спорот со името станува превисока за државата и иднината на нејзините граѓани. Решавање на спорот и последователните интеграции по цена на политички атентат врз опозицијата, понижување на Албанците, замолчени медиуми и престрашена јавност, се' со цел премиерот Груевски, и неговите репликанти од ДУИ и ДПА да се обезбедат дека нема да ја изгубат личната власт, имунитет и благосостојба, не е никаков излез од кризата, туку наглавечко влетување во хаотична состојба на легитимирање на макијавелистичката логика дека целта ги оправдува сите средства, вклучувајќи и насилство. Со таков приод и без оглед на името, на тој толку посакуван пат кон ЕУ и НАТО оваа земја се' повеќе ќе наликува на рибата на Хемингвеј од „Старецот и морето“, радосно уловена на далечните океански бранови, за попат разјадена од ајкули жално да заврши како скелет во пристаништето.

Со решителен тон проткаениот одговор на изјавата, СДСМ несомнено навестува дека наведеното писмо ќе го искористи во своја корист, преку условување на понатамошниот тек на настаните и одлуките поврзани со спорот со името. Одлуката за враќање или бојкот на Собранието може да биде политички мошне лукративен инструмент во полза на опозицијата со која во добра мерка може да ја контролира ситуацијата и ја става Владата во улога на нелагодна неизвесност и исчекување, на која таа секако не е навикната.

Но, успешноста на таквата контрола на понатамошниот тек на настаните е во зависнот од способноста и мудроста на опозицијата и критички настроената јавност да остане и опстои уште поцврсто и уште порешително врз евроатланските определби и навреме се огради и ги отфрли можните антизападни демагогии и провокации. Односот на опозицијата и критичката јавност кон ЕУ и САД ќе бидат своевиден тест на зрелоста и способноста да се направи разлика помеѓу дневната политика и партнерско несогласување од една, и трајната определеност за вредностите на парламентарната демократија, цивилизациското припаѓање кон Европа и сојузништвото со НАТО од друга страна. Колкава и да е моменталната разочараност од минатонеделниот допис, не смее да се заборави дека за разлика од некои други центри на моќ, партнерите во Брисел и Вашингтон можат и да згрешат, од проста причина што тие се' уште сметаат на нас и работат за наше добро.

(Авторот е аналитичар)

Наш став



Објавувањето колумни и мислења од надворешни автори е одраз на намерата на „Утрински весник“ да биде влијателен глас на заедницата. Но, напоменуваме дека не се согласуваме секогаш со ставовите што ги изнесуваат нашите колумнисти, особено кога станува збор за лични дисквалификации, етикетирања без основа и извртување на контексти со цел да се наштети на други личности од која било сфера. „Утрински“ се оградува од таквиот речник и конотации и ги смета за непримерни во јавната комуникација.