Мое ќоше

Бољшој покрај Вардар

Ерол Ризаов

Завесата на македонскиот театар ќе остане спуштена додека нема слобода

Има ли поубав настан за културните дострели на една земја за светскиот ден на театарот граѓаните да добијат нов, величествен современ театар. На 27 март ако се' оди според планот, покрај Вардар во центарот на главниот град ќе блесне во полн сјај и раскош, некогашниот стар театар по кој со децении воздивнуваат скопјани, барајќи ги назад својот град и младоста. Овој сегашниот театар на архитектот Жан Стефановски е двапати поголем од стариот, со повисоки куполи, со многу повеќе седишта, со поголема сцена, со најмодерна опрема, со осветлување и блесок внатре и од надвор каков што имаат само реновираниот Бољшој и бродвејските театри. Катарзата на чудесниот културен вознес ќе го допре врвот со кревање на завесата и со првите сцени од претставата на Јордан Плевнеш „Вечна куќа“. Нема подобра симболика за светската премиера на македонската драма и култура што се игра цели 21 година во живо нонстоп под отворено небо во најголемиот театар на светот. Македонија.

Еве како го добивме нашиот театар на апсурдот на кој може да позавиди и Бертол Брехт и Албер Ками, па дури и нашиот Бранислав Нушиќ, кој да е жив тешко би го препознал ова чудо иако таму бдеел со денови. Неисе, приказната оди вака: нашиот водач еден ден го разгледал реновираниот Бољшој театар во Москва. Сакам по овој тертип да биде вратен и нашиот театар, рекол и работите тргнале во галоп. Царската волја, како и божјата мора да се почитува. На Жан, како и на сите дворски архитекти му светнале очите, му дошле музите и почнал да го дообликува новиот чудесен проект кој секој ден растел. Толку се распослал што го покрил и џадето пред себе, а зад себе за малку да го покрие и Вардар. Од брзината на градбата едно време дури се вжешти покривот, па малку пламна, ама брзо се средија работите со уште поубав покрив и уште повисока купола. Театарската сцена, акустиката, салите, гардеробите, канцелариите, ходниците, лустерите, тоалетите, плочките, велат, на мајсторите им се треселе рацете кога ги ставале, една чини 1.500 евра, светлата на сцената, седиштата, фотелјите во ложите, се' е тоа прва лига како што му доликува на Скопје. Тоа не е се', скулптурите внатре по холовите и надвор по фасадата на театарот и илуминацијата во чудесни нијанси му даваат посебна патина на зданието извадено од бајките кои влеваат силна самодоверба и гордост за културните дострели на нацијата. Затоа мислам дека не треба да се бара влакно во јајцето кога се бара отчет за тоа колку не' чини оваа старо-нова национална гордост. Тоа, се разбира, нема цена.

За оние циници кои постојано нешто мрморат против Македонија и македонскиот народ, ќе им кажеме дека театарот според првичните процени, требаше да чини одвај 16 милиони евра. Тоа беше скромно здание, речиси исто како некогашниот театар кој го однесе земјотресот и политиката. Откако лидерот го виде Бољшој цената почна да расте како што растеше театарот. Велат, досега достигна фантастични 42 милиони евра. Полека, не рипајте. За се' има покритие. Има еден куп анекс-договори кои се предвидени со закон. Ако се појави опасност дека може да се потрошат повеќе од 30 отсто отколку што се предвидува во проектот, за да не се крши законот се прави нов проект. И така со ред нови проекти, па нови анекси се' додека не го добиеме старото ремек-дело во ново денешно издание создадено по желба на царскиот двор, божјата волја и генијалноста на архитектот.

Парите никогаш не се важни кога е во прашање Македонија. Нека се со алал, кога е за арно. Овој народ од својата уста и од својата беда постојано нешто плаќа некој да се чувствува убаво, па ќе го плати и македонскиот Бољшој, иако се' помалку оди на театар. Секојдневниот живот им стана најголема драма. Имам неколку мали потсетувања и прашања до македонските културни и театарски дејци. Од распаднатите бараки на драмскиот и народен театар кои навистина се за срам излезе историја, излегоа претстави и ремек- дела кои ја покрија Југославија и направија чудо низ регионот. Сите први места на драмските фестивали низ Југославија беа резервирани за нашите режисери, драмски писатели и нивното величество македонските актери. Без здив го гледав Ненад Стојановски со „Среќна нова 1948“ во Нови Сад како со неговиот врвен актерски дострел го занеме Стеријно позорје. Никогаш не сум чул посилни овации и подолги аплаузи. Плачевме како мали деца од среќа. Да, од тие скапани театри излегоа легенди, бардови, творци кои и денес се присутни и признати низ Европа и светот.

Што ќе излезе од овој раскош распослан кај Вардар. Додека театарски дејци и нивни директори впрегнати во политички и партиски ешалони маршираат под диктат на власта, додека поддржуваат цензура и понизно молчат пред нарушување на човекови права и слободи, нема театар, нема драма, нема комедија, нема културни подвизи. Вистинскиот театар се намирисува уште во театарските бифиња пред да почне првата проба, кога се прераскажува текстот и се оговара поделбата на улогите. Денес, во најголемиот театар во светот има 24/7 претстави во живо како во римските арени со гладијатори. Драмата е на улиците и во домовите на луѓето. Бадијала Бољшој покрај Вардар. Таму завесата ќе остане спуштена додека нема слобода.

Кликнете ОВДЕ за повеќе колумни од авторот