Се топи иселеничкиот финансиски колач

Во првите пет месеци од годинава тековните трансфери се пониски за 51 милиони евра во однос на истиот период лани

Нина Нинеска-Фиданоска

Почнуваат ли македонските иселеници да го стегаат ќесето, праќајќи им малку посиромашен финансиски колач на своите семјества овде за разлика од порано. Најновите податоци покажуваат дека во првите пет месеци од годинава тековните трансфери се намалиле за 8,4 отсто во однос на истиот период минатата година, која се сметаше за рекордна во поглед на привлекувањето дознаки од странство. Или, ако во периодот од јануари до мај лани контото на земјава се збогатило за 607,5 милиони евра трансфери, за истата временска отсечка годинава по таа основа се слеале 556,5 милиони евра, или помалку за 51 милиони евра.

Факт е дека парите на иселениците не се единствена ставка во тековните трансфери, но, сепак, нив им припаѓа значаен дел. Според истражувањата на експерти од земјава, годишно дијаспората „кешира“ по околу 300 милиони евра во финансиските канали, што е околу 4 проценти од бруто-домашниот производ во земјава. Тоа е далеку поголем износ од странските директни инвестиции минатата година, односно околу 105 милиони евра.

Некои аналитичари неодамна коментираа дека годинава сигурно ќе се слеат помалку пари од дијаспората во однос на лани, како и дека тој тренд на „топење“ на иселеничките пари ќе продолжи и во наредниот период.

Тековните трансфери досега важеа како одличен извор за македонската економија, а во нив, покрај средствата од печалбарите, влегува и нерегистрираниот извоз, девизни што нашите граѓани ги менуваат преку менувачниците и слично.

Инаку, за цела 2012 година трансферите и' донеле на земјава рекордни 1,62 милијарди евра, додека, пак, во 2011 нивното ниво било 1,48 милијарди евра. Во првите пет месеци од годинава, пак, од трансфери имаме 556,5 милиони евра. Експертите сугерираат дека не треба да се избрзува со заклучоците, но и укажуваат дека државата треба да се подготви во случај ненадејно да затаи иселеничкиот финансиски прилив.

„Точно е дека од почетокот на годината се забележливи некои надолни поместувања кај ставката приватни трансфери. Прво, треба да ја почекаме статистиката за летните месеци, за да го видиме движењето на трансферите, бидејќи ова се месеците кога иселениците се враќаат во родниот крај. Второ, било какви заклучоци врз основа на ова намалување би биле избрзани, со оглед дека оваа ставка во платниот биланс е агрегатна, што значи дека освен дознаки, вклучува и нерегистриран извоз на стоки и услуги, други девизи што се чуваат под перница и се разменуваат во менувачниците...“, вели Марјан Петрески, професор на Универзитетот „Американ колеџ“.

Но, според него, ова не исклучува дека државата треба да се позанимава со проблемот на трансферите, пред се' во смисла како да се искористи потенцијалот што тие го имаат за постигнување развојни цели, а првенствено за потенцијално поттикнување на креирањето работни места.

„Второ, таа треба да развие механизами за заштита во случај на ненадејно позначајно намалување на трансферите. Ова е важно затоа што на макро ниво тие го затвораат големит трговски дефицит, а на микро ниво спасуваат многу домаќинства во Македонија од запаѓање во сиромаштија“, потенцира Петрески.

Централната банка неодамна информираше дека се очекува стабилизирање на приватните трансфери и намалување на нивното учество како процент од БДП. Односно, ако лани изнесувале 21,5 отсто од БДП, за годинава се предвидува нивното учество да се намали на 20,6 отсто, а во 2014 на 20,3 отсто во БДП. Сепак, ова во НБМ не се смета како загрижувачки тренд.

Инаку, сумата пари од печалбарите досега постојано се зголемуваше, а особено е интересно што таа се движеше по нагорна линија дури и во најдраматичните период од европската криза.

На четвртата годишна конференција на Обединетата македонска дијаспора одржана неодамна, вицепремиерот за економски прашања Владимир Пешевски порача дека врската со дијаспората не смее да се изгуби. „За Македонија е добро што поголем број млади луѓе од втората или третата генерација иселеници да доаѓаат во земјата на нивните корени, а некои од нив да препознаат и можност и за бизнис инвестиција“, рече Пешевски, додавајќи, дека тие на крајот, сепак, би сакале да видат и профит од инвестициите.

Дел од иселениците тогаш нагласија дека дијаспората сака да помогне и да инвестира во Македонија, а „еден од начините се патриотски обврзници по примерот на Израел“. Други, пак, потенцираа дека таа веќе инвестира во татковината, главно во мали и средни претпријатија, во ИТ-секторот, агробизнисот...