Мое ќоше

Нов заем за стариот долг

Ерол Ризаов

Тие што преживеаја галиба ќе си ги добијат парите, а тие што банкротираа, Бог да ги прости, загинаа за Македонија

Премиерот Никола Груевски упати многу утешителна порака и до деловните луѓе и до целата јавност. Владата ќе земе нов, многу поволен заем од светскиот финансиски пазар, со камата од само 4,5 отсто, колку да не биде бадијала, да си ги плати своите домашни долгови. Прекрасно, вистински потег во вистинско време. Радосната вест дека за пет месеци сите што дишат на жабри поради борчот на Владата ќе можат, конечно, да земат здив. Груевски им ја соопшти лично на импозантен собир на седумстотини стопанственици кои со видливо задоволство и аплаузи прифатија да им бидат вратени нивните пари.

Македонските стопанственици имаат целосно разбирање за доцнењето на најголемиот работодавец во земјата, бидејќи колку до вчера премиерот и неговиот министер за финансии не знаеја дека Владата е борчлија до гуша. Тие цело време беа убедени дека се' е платено и намирено, што се вели до денар, освен овде-онде нешто ситно, што е сосема разбирливо. Дури премиерот неколку пати ги искара и новинарите што го вознемируваат со глупави прашања од типот кога Владата ќе си ги врати долговите и за колкав износ станува збор. Нормално, како и секој одговорен премиер, така и Груевски, откако научи дека навистина треба и' да се плати тоа што го гради и тоа што го нарачува за потребите на Владата го одврза ќесто со пари од ново задолжување. Тие што преживеаја галиба ќе си ги добијат парите. Тие што банкротираа или допрва во овие пет месеци ќе прогласат фалименто поради извршени, а ненаплатени обврски кон Владата, Бог да ги прости, загинаа за Македонија. Па, нели е тоа за силен аплауз. Таква великодушност е ретко видлива на јавната политичка и деловна сцена. Алал вера и на премиерот и на министрите и на стопанствениците и на првите луѓе на стопанските комори. Одамна немало ваква деловно-политичка претстава. Или како што ми вели еден од првите редови, угледен и голем бизнисмен: Молчи, добро е, а замисли да не платат и да не ти даваат повеќе работа.

Ова антологиско „молчи има и бетер“ кај нас стана кристално нормална работа. Замислете, Владата да ни си ги плаќа долговите, а да си ги наплатува до денар побарувањата и ригорозно да казнува за финансиска недисциплина. Нема што да замислувате, тоа кај нас е драматично секојдневје. Секаде на друго место во Европа, освен на Балканот, такво нешто е незамисливо. Тоа му доаѓа исто како што вели уште е��ен храбро анонимен стопанственик, инаку поддржувач на доктрината од лошо има и полошо: ем те тепаат ем не ти даваат да плачеш. Па добро без никаква иронија ја прифаќам максимата подобро некогаш отколку никогаш. Гледано од тој аспект, навистина е добро што Владата макар и со заем се одлучи да му помогне на грогираното стопанство и да му ги врати долговите, односно да си ја плати сметката. Зачудува тоа што е нормално и вообичено, должникот да си ги намири обврските, во спротивно треба да прогласи банкрот, од тоа прави политичка парада. Од кога тоа ако некој кој до вчера не признаваше дека е должник, конечно, признае дека заглавил и си ги плати долговите со големо задоцнување е настан за аплаузи како да станува збор за нов инвестициски бум и за извлекување на земјата од длабоката рецесија. Можеби кај обичните граѓани може и да помине политичката патка дека други се виновни за нашата рецесија и економска криза, но кога тоа економистите, деловните луѓе, медиумите го прифаќаат како готов факт, тогаш вкупните реформи се во голем дефект. Негативното влијание на светската и на европската криза, секако, е присутно, но во никој случај не е единствена причина што Македонија тоне во рецесија. Има тука многу домашни незавршени работи и грешки што рецесијата дојде како последица на погрешните политики и неуспешни економски реформи.

Премиерот остана должен уште на три куси вознемирувачки прашања на уште малкумина здодевни новинари. Прво, колку навистина изнесува долгот на Владата. Второ, што направи Владата за толкав долг, велат стотици милиони евра. И трето, зошто некои економисти добитници на Нобелова награда викаат не е толку важно колку си должен, туку дали навреме си ги плаќаш обврските и дали тоа се одразува на стандардот на граѓаните.

Не знам дали некогаш премиерот ќе одговори на овие прашање. Но, тие што ги поставуваат имаат и одговори. Тие велат и владите се како обичните луѓе - кога не можат да си го вратат долгот, банкротираат без оглед дали се во прашање пет илјади евра, или пет милијарди. Ставаат катанец на вратата и соопштение: Дуќанот се продава.