Мислења

Србија не разбира

Роберт Несими

Првите изјави на претседателот Николиќ покажаа дека дел од српската политичка елита се' уште ментално живее во времето на Милошевиќ

По својата поставеност и природата на режимите што ги почнаа, војните во бивша Југославија личат како минијатура на она што се случуваше во глобални рамки во Втората светска војна. Така германскиот национализам од 1930-тите години бескомпромисно водеше кон агресија кон неколку земји во Европа, а таа улога по распадот на Југославија ја одигра српскиот национализам. Во двата случаја се работи за автократски земји, предводени од диктатори кои во нивните умови водеа небески народи кон небесни иднини, со амбиции да го совладаат светот, односно Балканот, така што сите Германци, односно Срби да живеат во иста држава.

Паралелата меѓу двете земји и диктатури завршува со целосните порази што ги доживеа. По војната, германската јавност целосно се соочи со мрачното минато и ја прифати болната вистина дека главен виновник за војната и безбројните злосторства беше токму Германија. Иако војната заврши со големи одмазднички чинови и неправди кон невини Германци (се смета дека по војната, околу 12 милиони Германци насилно се иселени од своите огништа во соседните земји, од нив околу 3 милиони само од Чешка), за Германците тоа не значеше оправдување за злосторствата на нацистите во текот на војната. Време беше за чистење на општеството од нацизмот, искупување на гревовите од минатото и работа за Германија повторно да го заземе своето место меѓу цивилизираниот свет. Таа политика, тој менталитет, отелотворен во ликот на првиот повоен канцелар на Германија, Конрад Аденауер, ги даде вистински плодови за Германците, но и за целиот свет. Резултат на тоа е денешната Германија, за чија благосостојба и цивилизациски вредности е излишно да се каже нешто повеќе.

Мора��но и душевно, примерот на поствоена Германија требаше да биде јасен патоказ за Србија по паѓањето на режимот на Милошевиќ. Но, гледано од овој аспект 10 години потоа, Србија се наоѓа во жална состојба. Клучевите за состав на новата влада таму ги држи никој друг туку некогашниот портпарол на Милошевиќ. Србија штотуку избра претседател кој со години беше дел од режимот и беше потпретседател на партија чиј претседател е еден од најдивите српски националисти и затвореник во Хаг. По неговиот избор, тој како да побрза да докаже дека лажна била надежта оти тој е веќе реформиран политичар, изјавувајќи дека во Сребреница немало геноцид (да се потсетиме дека таму беа убиени околу 8.000 лица за три дена, што значи дека за времето додека го читате овој текст би биле убиени 18 Босанци!) и дека Вуковар, всушност, е српски град. Со тоа тој кратко и јасно стави до знаење дека дел од српската политичка елита се' уште ментално живее во времето на Милошевиќ, потсвесно гледајќи на неговиот режим како незавршено дело. И по овие скандалозни настапи, српската јавност се чуди и е револтирана зашто балканските колеги не дошле на инаугурација на овој новоизбран претседател. Со други зборови, таа очекува дека еден српски политичар може да кажува се' и сешто, а другите се должни да го голтнат тоа и да го прифатат. Таа изгледа не е помирена со фактот што Србија беше поразена воено и политички, дека не ја доби лекцијата за правецот во кој се движи модерниот свет, а секако не се чувствува одговорна и виновна за балканската голгота од 1990-тите години.

Генерално, се чини дека голем дел од српските политичари и јавноста во суштина не спровеле ментална проверка со реалноста по распадот на Југославија. Наместо тоа, тие се водат од едно крајно поедноставено, би рекле наивно да не беше злонамерно, резиме на војните, а тоа е дека „сите страни правеле злосторства“. Со тоа премногу лесно се става знак на равенство меѓу агресијата и злосторствата направени од режимот на Милошевиќ со тие направени над Србите во соседството. А тоа води кон серија други заблуди. Така, фактот дека во хашкиот затвор повеќетемина затвореници се Срби покажува дека меѓународната заедница е против Србија, а не дека навистина огромниот дел на злосторствата навистина ги правеле Србите. Фактот што Србија има најголем број бегалци и дека Србите изгубија дел од териториите каде што живееја се третира како доказ дека е направен геноцид врз Србите, а не како резултат на тоа што Србија ги изгуби сите војни што ги започна. Сета оваа извртена логика ги прави овие кругови да гледаат на Србија како жртва, а не како агресор, и како без нејзина вина да ја гледаат лошо на Западот.

Секако, не би било коректно ако генерализираме и ако не кажеме дека голем дел од српската јавност ги сфатила грешките направени во минатото и ја презела одговорноста за нив за да ги надмине. Голем број гласови за политичари како Николиќ сигурно се дадени и од други (пред се' економски) причини; не поради, туку наспроти неговите вакви ставови за минатото. Но, несреќата на Србија, сепак, лежи во нејзините политичари. Човекот кој требаше да биде српски Аденауер, Зоран Ѓинѓиќ, беше убиен (и тоа од српска рака), а неговиот наследник не се покажа рамен на него. Ваквиот вакуум го користат типови како што се Николиќ или Дачиќ, кои се преправат како жртви и го хранат својот народ со лажни илузии.

Најопасен предизвик за мирот во регионот отсекогаш бил српскиот национализам. Победен воено и политички, за доброто на самата Србија и на регионот, тој треба да се победи и кај самиот српски менталитет. А тоа може да се случи единствено преку искрена проверка на реалноста и искрено соочување со мрачното минато.

(Авторот е член на Институтот ИПЕСА)