Анализа

Бројки и букви

Радмила Шекеринска

Следниот пат кога ќе дремеме пред шалтерите... треба да си цупкаме и да си ги пееме стиховите на Марк Нофлер: „Money for nothing… and chicks for free“

Дали Европејците претеруваат? Дали Брисел користи лупа да ги засили нашите слабости? ��али македонските маани лажно се дуваат како балон, додека оние на нашите соседи се кријат под тепих? Многу теоретски прашања кои деновиве стануваат реторички. Далдисани по „најпатриотската“ мисија – да ја убиеме европската ламја – не се ни обидуваме да направиме своја дијагноза. На теоретските прашања не нудиме практични, уште помалку рационални одговори.

Во обид од некаде да почнам, тргнувам од позната тема: македонската администрација. Европското „огледало“ (тоа е Извештајот, според зборовите на македонскиот вицепремиер) не дава симпатична слика. Реформите се оценуваат како стохастично движење без никаква стратешка рамка. Законите се носат брзо и лесно за да пополнат ситни дупки, но вистинските проблеми зјаат како кратери. Нема јасни правила за вработување, унапредување, уште помалку за отпуштање. Владата не доставува податоци ниту за вкупниот број административци, ниту пак за нововработените.

И покрај официјалните барања на Комисијата (да не зборувам за прашањата на „овдешните“: новинари, пратеници, експерти). Вработувањата во полицијата се вршат и без конкурс (да, да, меѓу нив се и оние кои „пустошат“ низ Скопје со „дозвола за убиство“ и да, за тоа никој никогаш не е виновен). Онаму каде има конкурс, огласите изгледаат „нацртани“ за конкретниот кандидат кој веќе си купил одело за на работа, иако „формалностите“ од типот конкурс, документи, испит, интервју... не ни започнале. На што ли алудираат „клетите“ еврократи? Можеби на оној конкурс на Кабинетот на претседателот (со уставни ингеренции во одбрана и надворешни работи) со кој вработуваа биолог? Или на конкурсот во кој за статистичар за попис се бараше дипломиран музичар? Кој да ги знае – се' ќе измислат само да ни кажат „не“!

Заради сево ова, Извештајот заклучува дека бројноста на ваквите нелогичности и слабости „создава загриженост дека принципот на неполитичко вработување според заслуги не се почитува“. Вау, шокирани сме! Како не им е срам да се толку „груби“ со нас за такви „ситници“!

На толку многу букви, редно е човек да се спротивстави со неколку бројки. И тука се случува првиот проблем. Ресорниот министер налутено тврдеше дека сите податоци (за бројот на административците и на оние кои од временовработени станаа вработени „за век и веков“) им биле пратени навреме на европските службеници, ама наеднаш замолчи кога рековме нешто во стилот „Овде е Родос, овде скокни“ – и бројката остана тајна. Ако ги пратиле податоците како и нашата номинација за Оскар, долго време ќе ја следиме нивната маршрута, но тие тешко ќе пристигнат во нашите сандачиња. Нејсе, ја немаме клучната бројка; но нема да се обесхрабриме, нели?

Имаме резервна опција – ќе го консултираме буџетот. Ако не знаеме колкава војска плаќаме, може да видиме барем колку чини. Се откажуваме од „ситничарење“ и ќе ги погледнеме бројките само на дел од администрацијата. Имено, Буџетот не може да ни „шепне“ колку чинат службениците во општините и нивните јавни претпријатија ниту пак вработените во здравствените институции. Буџетот, исто така, ги одмолчува и сите оние неброени, вработени во државните јавни претпријатија и фирми со државна сопственост. Значи, без здравство, општини и државни фирми, македонската „административна армија“ не' чини цели 36 МИЛИЈАРДИ денари. И тоа само за плати и надоместоци. Без канцелариски трошоци, обуки, службени патувања и слични дреболии. Во споредба со овие џиновски 36 милијарди, парите кои одат за програмата за реформи на администрацијата (610 милиони) и за ресорното министерство (632 милиони) – изгледаат неважно и занемарливо.

Тоа се првите бројки. За мала држава, богами скапа администрација! Но, ајде да не бидеме ситничави и да признаеме дека секој државен апарат чини доста пари. Тука, во равенката влегуваат вторите бројки – што квалитет добиваме за тие пари?

Последната анализа на Европската банка за обнова и развој „Живот во транзиција“ ги анализира состојбите во 28 држави од Централна и Источна Европа, Русија и Централна Азија и, меѓу останатото, и задоволството на граѓаните од јавните услуги. Да ги предупредам сите оние кои веќе се наежија од уште еден извештај од уште една европска институција – ЕБРД е онаа банка од која евроскептичната македонска Влада секој втор ден зема кредити и тоа со пристојна камата. Кога е кредит во прашање, на Груевски наеднаш престанува да му пречи „европското лицемерие“.

Резултатите на оваа анализа не се пријатни. Македонската администрација се наоѓа на самото дно што се однесува до задоволството на граѓаните од квалитетот на услугите кои таа ги пружа. На пример, во делот на социјалната заштита, македонските граѓани се најнезадоволните од целиот ЕБРД регион (граѓаните во Монголија и Киргизстан се позадоволни од нас). Истото, последно место, го имаме и во делот на јавното здравство (далеку по Ерменија и Таџикистан). Претпоследни сме кај администрацијата за издавање на лични документи, трети одзади за стручното образование, четврти одзади за помош на невработените...

Одеднаш, „ситните“ 36 милијарди и не би биле најстрашниот дел од приказната. Маката е што даваме многу пари... за никакви услуги.

Затоа, следниот пат кога ќе „дремеме“ пред шалтерите, кога ќе чекаме на обично пусулче со месеци, кога ќе „збеснуваме“ поради самоволието на некои од „војската“ и кога ќе ја „колнеме“ Европската комисија за непринципиелност и лицемерие... треба да си цупкаме и да си ги пееме стиховите на Марк Нофлер: „Money for nothing… and chicks for free“. И евентуално да го препееме: „Пари за ништо... и овци за џабе!“

(Авторката е пратеничка)