Мислења

Музика без звук

Арсим Зеколи

Свирежите упатени кон малата Албанка докажуваат дека ова не е проблем само на влада или политика, туку на култивирана општествена омраза, која ги надминува политичките димензии и е веќе дел од националниот ментален фолклор

За разлика од мнозинството Албанци од Скопје, кои во помала или поголема мера беа навредени од начинот на кој се одбележа Денот на независноста, лично бев безмалку па пријатно изненаден од видливиот напредок од страна на организаторите на оваа културна ли манифестација. Се разбира, пораките од трибините упатени кон Албанците се веќе видено и од голем број вас, сограѓани Македонци - очекувано. Но, со нескриен саркастичен дух на полупразна чаша, би ја искористил можноста сепак да се заблагодарам на организаторот за доблесното воздржување од интерпретирањето на химната на македонскиот шовинизам „Нусе, нусе“, која секогаш така весело ја разгалуваше „супериорната“ и „граѓанска“ свест на македонофонскиот дел од оваа земја. Мал, но, да признаеме, сепак милозвучен придонес кон се' поценетата мудрост на тишината.

Свирежите упатени кон малата Албанка, пак, докажуваат дека ова не е проблем само на влада или политика, туку на култивирана општествена омраза кон Албанците, која ги надминува политичките димензии и е веќе дел од националниот ментален фолклор. Кој засега длабоко во семејните и образовни пораки, пренесувани генерациски и децениски за време на - илустративно кажано - неделните ручеци и периодични родителски совети. Феномен кој - рака на срце - не е создаден од оваа влада, но е секако усовршен и надграден до крајно вулгарни димензии низ нејзините сублиминални пораки и однесувања.

Но, при толкава експлозија на наводна супериорност и надмоќ (кон една девојка оддалечена стотина метри) се поставува една едноставна дилема. Омразата е сепак само психолошки реагенс на немоќ, онака како што мразиме нешто што не можеме да го совладаме или контролираме. Со таа мисла на ум, вреди да се постави прашањето: дали тие свирежи беа израз на омраза - или пак на потиснато чувство на немоќ и страв? Колку за размислување, одговорот можеби треба да се побара во објаснувањата за наводните причини кои стојат зад ставот на Грција кон македонскиот идентитет.

Воедно, со полно разбирање за повредените чувства на моите Албанци, кои ги споделувам, би сакал да запрашам - а кога тоа па ние сме ги поканиле Влатко или Бодан, да ни отсвират нешто од нивниот репертоар на некоја наша прослава од државен карактер? Па ако за ништо друго, и ние да им терцираме со свирежи од публика и повици „Илирида“, „Илирида“. Колку и да сме со право навредени од односот на сограѓаните Македонци и нивниот однос кон Албанците, нашата убеденост не може да биде покритие за држење дистанца. Посебно не кон оној не мал број Македонци кои на овој или оној начин (и секако не без последици) се обидуваат да се приближат и комуницираат со Албанците, било како група или индивидуално.

Под неделен наплив на хумор, би предложил дури Албанците, конечно, да излезат од својата сенка и место испразно виртуално и бесполезно лутење кон Македонците, си побараат оставка од господинот кој лебот свој насушен го вади во име на нивната интегративна застапеност. Поучен од претходните искуства, се сомневам дека тој човек воопшто и бил запознат што се случува на дадениот свечен ден на стадионот недалеку од неговата канцеларија. Затоа, пак, ќе го менува Уставот. Лепејќи врз него налепници со натпис Кусхтетута.

Концертот на скопскиот стадион, сепак, беше интересен и од една друга димензија, која ме потсети на старата косовска поговорка - песната ја знам, но гласот не ми иде. Се' почестите гостувања на странски звезди на нашите манифестации како да укажуваат на растечката духовна сиромаштија на нашата креативност. Се добива впечаток дека одамна веќе немаме изведувачи кои се одликуваат со магнетна способност за привлекување публика, па се обидуваме на мала врата да ја привлечеме јавноста преку шверцување звучни имиња од надвор. Таквата појава е подеднакво присутна и кај двете етнички заедници, ако судиме по масовноста на публиката на концертите организирани низ земјата, споредбено по имињата од домашната естрада или, пак, оние од соседството.

Традиционално никогаш сиромашна по вистински бисери на музиката, позната по многубројни таленти кои дали по глас или нота се имаат прославено надвор од границите на земјата, одеднаш како да се најдовме во вакуум на просечност без инспирација или креативна искра, како да музите на уметноста не' имаат напуштено. Со должна почит кон ветераните на сцената, тие се сепак веќе дел од установениот уметнички естаблишмент, кој не успева да произведува нови имиња. Колку за споредба, вреди да се постави прашање што се случи со оној бран на креативност од деведесеттите кој произведе безброј познати и признати имиња вредни за секоја почит?

Уметноста е сепак рефлекс на состојбата на духот на општеството во определен историски момент, преку која можеме да ја следиме стратиграфијата на развојот, подемот или падот на една култура. Ако судиме по таа логика, се добива впечаток дека тешките камења на политичкиот барок го имаат притиснато до дно креативниот дух на денешнината, па низ пукнатините на мермерните плочки избива само коровот на кич и популистички шунд. Повеќе од се' друго, токму уметноста е најпрецизниот лакмус-тест на тврдоста и внатрешната испразност на сегашната власт, омамена во желба за материјална демонстрација на својата моќ, на сметка на наследената духовност на своите поданици.

Затоа присуството на странски звезди на концертот е прилично соодветна илустрација за состојбите кај нас. Без вдахновеност и обвиени со просечност, потребно е да се поканат луѓе од надвор, од некои духовно послободни и авторски независни краишта, за да ги испеат домашните звуци на радост и тага напишани низ векови. Тоа, а не имињата на пејачите и нивното потекло, е прашањето кое треба да не' вознемири и потсети дека народ фатен за гуша не умее да пее.

(Авторот е аналитичар)

Наш став



Објавувањето колумни и мислења од надворешни автори е одраз на намерата на „Утрински весник“ да биде влијателен глас на заедницата. Но, напоменуваме дека не се согласуваме секогаш со ставовите што ги изнесуваат нашите колумнисти, особено кога станува збор за лични дисквалификации, етикетирања без основа и извртување на контексти со цел да се наштети на други личности од која било сфера. „Утрински весник“ се оградува од таквиот речник и конотации и ги смета за непримерни во јавната комуникација.