Кому би му користела војна во Македонија

Шпекулациите во врска со извршителите и планерите на меѓуетничкото насилство се зголемуваат, но досега нема цврсти докази во поглед на виновникот

Јануш Бугајски


Топлата пролет се заканува да се претвори во уште потопло лето, бидејќи тензиите во Македонија растат откако беа убиени во стил на егзекуција пет невооружени Македонци. Низата насилни инциденти, што се случија оваа година, изгледаат како намерни провокации со цел да се дестабилизира земјата со предизвикување на отворен судир меѓу Словените и Албанците. Но, кој би имал најголема корист од македонската катастрофа?

Шпекулациите во врска со извршителите и планерите на меѓуетничкото насилство растат, но досега нема цврсти докази во поглед на виновниците. Не може да се отфрли можноста за судир меѓу криминалните банди околу територии. Меѓутоа, прстите се вперени во неколкумина од нив кои би можеле да имаат корист од оваа ситуација и сите мора да бидат истражени.

Закани со одмазда


Неодамнешните убиства се поклопија со соопштението за појава на нова герилска група наречена Армија за ослободување на окупираните албански земји. Во извештаите на македонските медиуми се наведува дека групата и' дала ултиматум на владата во Скопје да се повлече од „окупираните албански територии“ или во спротивно ќе се соочи со одмазда, вклучувајќи и напади на полицијата и силите за безбедност.

Од бунтот и краткотрајната војна во 2001 година, тврдокорните албански елементи повремено се закануваа со обнова на непријателствата, тврдејќи дека Македонците и понатаму ги дискриминираат Албанците. Иако бунтовниците имаа ограничена, ако и воопшто имаа, поддршка меѓу албанската популација, од блиското минато е јасно дека за предизвикување на војна доволно е и малцинство. Ескалацијатата на етнички судири би довела до распад на коалициската влада, бидејќи поддршката за албанскиот партнер, Демократска унија за интеграција, во албанската заедница би можела нагло да опадне. Но, на ниту една од двете главни албански партии не би им користел уште еден судир бидејќи би биле вовлечени во непредвидливо политичко натпреварување со можност за формирање на некоја трета сила која промовира отворен албански сепаратизам.

Голема е веројатноста дека милитантите ќе настојуваат да ја привлечат фрустрираната младина, тврдејќи дека владата предводена од ВМРО ги крши правата на Албанците. Радикалната програма нема да ја поддржи ниту една соседна држава или меѓународна заедница. Сепак, би можела да предизвика меѓуетнички судири и понатамошна поделба на заедницата што би ја уназадило Македонија.

Албанската и косовската влада нема со задоволство да ја прифатат дестабилизираната Македонија, особено ако постојат притисоци за интервенција во име на загрозената албанска заедница. Таквото сценарио би можело да биде предизвик за владите во Тирана и Приштина и би можело да создаде загриженост од националистичка и иредентистичка реакција во двете држави. Некои набљудувачи веруваат дека зад ексалирачките тензии можеби стојат елементи на самата администрација на ВМРО, кои сакаат да ја зголемат јавната поддршка за владата во време додека земјата се соочува со економска стагнација и никакви изгледи во мај на самитот во Чикаго да биде поканета да влезе во НАТО.

Обвинениjа и кон Грциjа



Но, таквата стратегија би била самопоразувачка ако реакцијата на Албанците би била отпор, а етничките тензии би излегле од контрола. Под��лбата на земјата не ја поддржуваат политичарите кои тврдат дека нивната нација води директно потекло од античките Македонци и кои можеби негуваат сонови за Голема Македонија. Конечиот исход од крвавите судири би можел да биде намалена словенска македонска држава и зголемена меѓународна изолација.

Некои ја обвинуваат и Грција дека е конспиратор или провокатор на судирот. Тоа подразбира или дека Атина испратила специјални агенти во Македонија со цел да организираат инциденти и да ги зголемат домашните тензии или врбувала соработници во земјата за изведување на тие работи.

Иако грчките власти и мнозинството од грчката опозиција се согласуваат во својата политика кон Скопје, дестабилизацијата на Македонија не е во интерес на Атина. Тоа би можело да кулминира со поделба на Македонија, нерешавање на спорот со името и би имало негативни последици по Грција. Поттикнување на албанскиот сепаратизам во Македонија ќе го запали огнот на национализам во целиот регион, а пламенот можеби нема да може да се локализира внатре во границите на земјата.

Сомнеж може да падне и на радикалните бугарски националисти – оние во Бугарија или внатре во Македонија – кои не ја прифаќаат македонската државност и своите соседи ги сметаат за дел од иста нација. Без сомнение, тие би го поздравиле распадот на Македонија, бидејќи без албанските региони остатоткот од земјата би можел „повторно да и се приклучи“ на Бугарија.

Меѓутоа, пробугарскиот елемент во Македонија забележително е ослабнат во последниве неколку години, а владата на ВМРО ја преправа историјата тврдејќи дека многу од бугарските цареви всушност се македонски, иако Македонија како нација или држава не е спомената во историските записи до крајот на 20-ти век.

Србија е уште еден кандидат под сомнеж за поттикнување на падот на Македонија. Но, Белград има уште помалку причини, отколку Грција или Бугарија, да го распарчи својот сосед. Токму спротивното, националистичките сили во Србија фаворизираат блиски врски со Скопје против наводната албанска закана.

Во реалноста, можеби постојат неколку истовремени заговори за дестабилизирање на се' поранливата македонска држава. Исто така е возможно воопшто да нема никакви заговори, туку дека станува збор за низа локални инциденти и напади од одмазда кои, ако лошо им се пристапи, може да имаат ист ефект како и софистициран и координиран домашен или меѓународен заговор.

Без оглед на нејзиното потекло, ексалирачката спирала на конфликтниот национализам ќе одалечи неколку земји од европскиот проект, ќе спречи економски развој и ќе го осуди регионот на уште едно мрачно поглавје на изолација и стагнација.

(Авторот предава на студиите за Југоисточна Европа при Центарот за стратешки

и меѓународни студии во Вашингтон.

Текстот е објавен во Ал џезира-Балканс)