Си велам

Дали е роден последниот Македонец

Ерол Ризаов

Ако не знаеме што сакаме по математиката на историјата, исчезнувањето на Македонија и Македонците е прашање на поблиска иднина

Германскиот филозоф Јурген Хабермас, еден од големите мислечки луѓе на денешнината, неодамна изјави дека Германија е најодговорна за социјалните неправди се' поприсутни во европските држави. Тој децидно рече: „Се' поприсутна е социјалната неправда предизвикана од кризата во сите држави кои се погодени со неа. Државите кои се одговорни за таа неправда, на прво место Германија, треба официјално да преземат за тоа одговорност, нешто што тие не го сториле“. Еден од најугледните светски филозофи, осумдесет и четиригодишниот Хабермас, вака ја претстави пред светската филозофска елита европската политика на својата татковина на конгресот на филозофите што се одржа неодамна во Атина. Најголемиот проблем Хабермас го гледа во недостигот од демократска легитимност во Европа, нагласувајќи дека демократијата и политичката солидарност се вистинскиот пат во ЕУ да биде обновен балансот меѓу политиката и пазарите.

Германскиот интелектуалец ја даде дијагнозата за настанокот на економската криза. Недостигот од демократија и од политичка солидарност се главните и најзначајни причини за кризата, вели познатиот филозоф. Тоа ќе предизвика прераспределба на богатството со застрашувачки димензии. Моќните држави на ЕУ избегнуваат да им објаснат на граѓаните дека без таква политичка солидарност не може да биде поттикнат растот и конкурентноста во еврозоната. Хабермас препознава во Германија и во нејзината политика најголема одговорност за иднината на Европа.

Италијанскиот премиер Енрико Лета во својот авторски текст, кој ексклузивно го доби и го објави вчера „Утрински весник“, исто така, решението за економската криза го бара во нов политички и демократски модел. „Не треба да се фокусираме само на специфичните политики на Европската унија, туку, исто така, на тоа како да се смени нејзината политика – промена која мора да го стави економскиот раст во врвот на дневниот ред“, вели италијанскиот премиер Лета. Тој гледа голем дел од проблемот во функционирањето на институциите на ЕУ за време на кризата. За многу луѓе донесувањето одлуки во ЕУ е нејасно, неефикасно и оддалечено од демократска контрола, вели Енрико Лета. Како посветен про Европеец големата шанса на ЕУ за излез од кризата ја гледа во нејзиното ремоделирање во една поинаква Европа и во политичка и во демократска смисла. Другите услови се исполнети, тврди Лета. Имаме само една Европа, предупредува италијанскиот премиер. Треба да работиме заедно за да ја реформираме. Најголемиот капитал на Европа се 500 милиони корисници, а единствениот пазар на ЕУ е најголемата дестинација за стоки и услуги на светот и е најголемиот и најдобар мотор да се обнови растот. Не е тешко да се заклучи дека главните причини за кризата се во политиката и демократијата која мора да го разбие егоизмот и себичноста на моќните и да ја прекине националистичката самоизолација на најбогатите европски држави на што жестоко и постојано предупредува и Јошка Фишер, познат германски политичар. Владеењето на конзервативната десница долги години со Европа ги разбуди и размножи своите националисти на кои почнаа да им се додворуваат се' повеќе популистичките политичари, што е резултат на нивната неспособност и подолгата лидерска криза, која сериозно се одрази врз демократските процеси со евидентно враќање назад. Се разбира, мерено според европски критериуми на најдемократските земји во светот. Ги нема веќе Митеран и Кол да се фатат за рака, оддавајќи им почит на жртвите од Првата светска војна, кога Французите и Германците војувале меѓу себе, како што војувале и во Втората светска војна, оставајќи милиони жртви на боиштата. За жал, ниту Меркел е Кол, ниту, пак, Оланд е Митеран.

Она што е клучен момент во европската криза, сепак, е се' поголемото сознание на европските мислечки луѓе, главно, од науката, политиката, културата, уметноста, литературата, силни јавни личности кои вршат позитивен притисок врз владите и бараат политичките лидери да преземат одговорност многу похрабро, без да се кријат зад популизмот, да ги забрзаат реформите на Европската унија. Тие реформи што се на повидок овој пат засегаат многу повеќе во чувствителниот национален суверенитет на државите, а се однесуваат, главно, на демократскиот легитимитет и односот на политиката и пазарите. Повеќе европски институции по нарачка на Европската комисија со еминентни преставници и експерти на државите веќе имаат и изготвено модели на идна Европа. Проблемот е многу поголем кога тие модели треба политичките и интелектуалните авторитети да ги приближат до пошироката јавност со издржана дебата и дијалог. Кажано поедноставно, тоа треба добро да се одработи на теренот. Се' уште европските нови модели за ограничувања на „националната гордост и патриотиза��“ тешко проаѓаат во јавноста во речиси сите европски држави-членки на ЕУ. Кризата го нема зададено се' уште тој жесток удар за европските држави да бидат принудени за реализација на една нова ремоделирана Европа.

Сепак, Европа добро знае што сака. Изборот е јасен. Стануваат реалност неопходноста од демократски, политички промени и конкретни исчекори за нов модел на Европа. За да се приближат до граѓаните овие тектонски промени, веќе се врти слоганот „Секогаш е подобро тоа да се направи порано наместо подоцна“. Или, како што вели нашиот народ од памитевека, тоа што мора да го направиш, направи го веднаш. Полесно е.

Знае ли политичка елита на Македонија, која веќе осма година владее со државата, што сака. Знае ли опозицијата што сака. Засега може да се тврди со сигурност дека единствено сакаат власт. Неограничена и неконтролирана. Знаат ли релевантните интелектуални и деловни перјаници, научните, универзитетските институции, плејадата јавни личности, академици, филозофи, професори, уметници, писатели, поети, новинари што сака Македонија и што е најдобро за нејзините граѓани. Можно ли е да се изврши позитивен притисок на политичките лидери Македонија, конечно, да се ослободи од стравот да се зборува јавно за сопствената иднина. Демократијата е најголемиот македонски проблем. Не во високите европски димензии, туку ниско во балканската крчма. Застојот на демократијата во Македонија е страшен, поназад е од еднопартискиот комунистички модел што го имаше Македонија пред 22 години во рамките на Југославија. Поразите на сите полиња во остварување на стратегиските интереси на државата и нејзините граѓани произлегуваат од инсталирањето на авторитарен режим каде што се укинати елементарниот дијалог, толеранција и компромис. Власта во Македонија владее без демократска контрола. Поради суспензија на демократските процеси, не можат да се остварат најважните цели според мерките за успешност на која било политика. А тоа се дали граѓаните живеат подобро, послободно, дали квалитетот на живот е подобрен мерено според научни методи на ОН. Правната држава, судството, парламентот, медиумите се значајни демократски мерници и столбови кои во Македонија стојат во место, а кај некои, како во медиумските слободи, се одвиваат ретроградни процеси. Не допира до носителите на власта основната научна вистина дека само во демократско општество можат да се отворат патиштата за иднината и правилен развој. Ако не може тоа да се оствари со широк консензус и дебата на сите релевантни политички и интелектуални фактори, процесот на исчезнување на Македонците е многу побрз од онаа проста математичка операција, објавена деновиве, дека последниот Македонец ќе умре 2466 година. По една друга многу посуштествена математика на историјата на исчезнување на народите и државите, исчезнувањето на Македонија и Македонците, ако останат во изолација, е прашање на поблиската иднина. Можно е да е веќе роден последниот Македонец.

Кликнете ОВДЕ за повеќе колумни од авторот