Анализа

007

Радмила Шекеринска

Мартин и вистината станаа жртва на еден систем во кој насилството е лиценцирано, насилниците се заштитени

„Мартин не го убија еднаш. Го убиваат секој ден по таа страшна ноќ на плоштадот Македонија“ – резигнирано прозвучеа зборовите кои пред два дена ги кажа брат му Александар. Знам на што мислеше: на лагите кои систематски ги пласираа; на дозираните информации и заштитените „мечки“; на молкот на институциите... На убиството на вистината.

Ни Мартин ни вистината не настрадаа од раката на еден насилник. Тоа, едноставно, ќе беше невозможно. Мартин и вистината станаа жртва на еден систем во кој насилството е лиценцирано, насилниците се заштитени, а жртвите се колатерална штета: според системот, биле на погрешно место во погрешно време. Овој систем почива на моќ, сила и страв: моќта е кај властодршците, силата е на насилниците, а стравот... кај сите останати.

Од јуни (кога се случи убиството) до денес, системот спроведе три офанзиви. Првата заврши со трагичниот удар во глава на Мартин. Втората со опасниот молк на сите институции платени да не' штитат од такво насилство. Третата се' уште трае. Нејзината цел е амнезија. На сите нас. Ништо не паметам, ништо не прашувам, од ништо не се возбудувам – тоа е мантрата која ни се повторува преку екраните, преку изјавите, преку „добронамерните“ препораки. Зошто да трошам време на случај кој е веќе стар? Зошто да излезам на протест? Зошто да барам одговорност од институциите? Зошто да чувствувам сомилост и солидарност?

Првата офанзива го уби Мартин. Втората ги уби македонските институции. Третата сака да ја отепа нашата совест.

Немајте дилеми: „бедемот“ од невистини, замолчани сведоци и безмилосни „газди“ е многу силен. Изгледаше дека се рони во оние летни месеци кога стотици млади одеа, седеа, викаа, бараа, протестираа... и не се откажуваа. Но, му требаше само малку време да се „преформатира“ и да настапи со нова муниција: „Го имаме убиецот и ќе го дадеме како жртва. Но, не прашувајте зошто го криевме и немојте да поставувате дополнителни прашања“. И, системот се врати во игра.

Дали вреди за ова уште да се зборува? Како што рече еден колега: „Мартин веќе никој не може да го врати!“. Во право е. Но, може да ги спречиме секојдневните убиства на вистината и на совеста. Можеме да го спречиме молкот на институциите. Можеме да ги изведеме пред правдата виновниците... И така, само така, можеме да спасиме некој друг „Мартин“ или „Мартина“.

Со таа, можеби наивна надеж, ќе продолжам и јас да ги повторувам прашањата кои не заслужуваат молк. Ќе ги повторувам прашањата за кои не смее да има молк.

1. Каде исчезна и како се појави (фрлена во дворот на Нешкоски) личната карта на Мартин?

2. Кои се полицајците кои дозволиле граѓанин (па макар тој бил и нивен колега, иако, нели, не бил на работа) да се оддалечи од местото на кое лежи очигледно неподвижно лице со знаци на физичко насилство? Во која полиција ова е дозволено и возможно? На која обука и во кој правилник им е ова препорачано?

3. Како е возможно највисоките официјални лица на МВР да тврдат цели 24 часа дека ништо не се случило на плоштадот во центарот на Скопје? Кои се припадниците на МВР кои цели 24 часа не пријавиле мртво тело (божем сме Колумбија, па тоа е често и нормално)? Но, најчудно од се': како е возможно цели 24 часа МВР да не поднесе кривична пријава, па макар и за НН (непознат сторител)?

4. Каде исчезнаа сите камери, фотоапарати и снимки од центарот на Скопје? Кој притисна на „дилит“ на камерите на МВР, МЕПСО, кабелскиот оператор? Како е возможно за камерите попусто да плаќаме милиони евра од буџетот? Или тие служат за да видиме само кој не поминал на пешачки? Па, дури и сите тие камери со кои е „накитен“ плоштадот чудесно да откажале токму таа вечер и токму таму, како е возможно ниту една камера од државното обезбедување на власта да не снимила ама баш ништо? Како е возможно истите камери (со кои според закон по дефиниција се снима движењето на премиерот, кој бил на бината) во ниту секунда да не го имаат регистрирано Нешкоски и неговиот наводен обид да се качи на бината?

5. Како е возможно правилниците на МВР (во кои се дефинирани токму овие обврски на службеното обезбедување) да се недостапни за Судот!? Како е возможно нив да не ги побарал дури ни обвинителот? Како се објаснува тоа што ни судот нив не ги побарал (иако тоа се случува во одредени судски постапки)? Кога сум кај правилниците, ме интересира и кој правилник овозможил убиецот да стане полицаец, кога веќе психијатриското вештачење покажа дека се работи за насилна и нестабилна личност? Според кој „Устав и закон“? Според каков правилник? И најважно, според одлука на кој шеф – ваквите личности добиваат значка и оружје?

Одговорите на овие прашања сигурно не се државна тајна – но, така се третираат. Одговорите не се научна фантастика – но, така се претставуваат. Власта се одлучи за „уров“ техника: што подолго зборуваат, толку помалку кажуваат. Колку повеќе влегуваат во детали, толку полесно преминуваат преку „слонови“. Колку повеќе ја отвараат устата, толку пострашно ја прескокнуваат вистината!

Се игра на картата на кусо паметење. На картата на ниски температури и големи притисоци. Се игра на картата на рамнодушност кон туѓата загуба и болка.

Оваа година филмскиот Џејмс Бонд полни педесет години. Иако веќе средовечен, се' уште успешно ја носи својата дозвола 007. Се сеќавате, тоа беше „дозволата за убиство“ која англиската служба на моменти и му ја одземаше (поради казна или претпазливост). Интересно беше дека и таа голема служба, на прстите од две раце ги брои овие дозволи. Прашањето кое денес мора да си го поставиме – колку „дозволи за убиство“ поделило нашето МВР?

Животот не е филм. Ниту нашиот, ниту на нашите деца. Не е филм. Нема „враќање назад“. Нема реприза. Затоа, не смее да има ни молк. Ни рамнодушност. Ни заборав.

(Авторката е пратеничка и членка на СДСМ)