Мое ќоше

Нов „Бранков закон“

Ерол Ризаов

Новиот пакет на Владата за вработување не се мерки на реформа, туку на очај

Премиерот Никола Груевски со својот тим промовираше нова варијанта на стариот „Бранков закон“ за вработување. Со 13 милиони евра пари од владината благајна, во што се претвори буџетската каса, и со крчмење на државен имот ќе се ублажува најголемата стапка на невработеност во Европа. Владините економски експерти планираат со социјални мерки да вработат меѓу шест и осум илјади невработени луѓе во Македонија. Ќе се делат поволни кредити, кеш на рака, за самовработување, ќе се обучуваат невработени за познат работодавец, ќе има специјална Програма за јавни работи, каде што 2.000 луѓе по општините привремено ќе чистат улици, споменици, паркови и стадиони, ќе наплаќаат паркирање или ќе откопуваат артефакти од нашето славно минато. Ќе се дели и државно земјоделско земјиште, над 850 хектари во повеќе региони. Се отвора цел пакет од 12 мерки кои Владата очекува да ја раздвижат економијата и да ја ублажат сиромаштијата и бедата во пресрет на локалните избори.

Веќе се јавија земјоделците и студентите со поддршка на владините мерки за делење земја и ваучери за бесплатни компјутери, дозволи да се возат нерегистрираните трактори и приколки итн. итн. Оваа волунтаристичка и популистичка предизборна мешавина која нема допирни точки со економските закономерности во суштина е идентична со „Бранковиот закон“ за вработување кој, главно, се потпираше на финансиски олеснувања и ослободувања од плаќање придонеси за компаниите кои ќе вработат луѓе. Во суштина секаде се еднакви ваквите кампањски вработувања, бидејќи не се потпираат на создавање нови вредности, туку се инсталираат нови буџетски зависници на сметка на државната каса.

За продуктивно работно место инвестициите се движат од 30.000 до 100.000 евра по човек. Таков мотив за вложување можат да имаат само деловни луѓе кои ќе препознаат, ќе намирисаат, профит. Тука Владата и државата се јавува само со амбиентални мерки и вообичаени погодности кои се состојат во добра инфраструктура, стабилна законска регулатива која не се менува секој ден, со правна сигурност и недопирливост на сопственоста, поволна даночна политика. Сето ова заедно со стабилна демократија и квалификувана работна сила е клучот што ги отвора вратите на домашните и странските инвеститори, а не поволности кои важат во еден краток период, а потоа стануваат прескапи, па не важат. На пример, што мислите што кажуваат во четири очи за мерките на Владата компаниите кои вработуваат луѓе без никакви поволности наспроти нивните конкуренти кои сега ќе имаат поволности. Што ќе се случи со пазарната цена на земјоделското земјиште кога ќе почне да се дели земја без пари, што ќе помислат земјоделците кои редовно плаќаат за регистрација на тракторите и приклучните машини кога тоа непочитување на законот ќе се легализира, што да мислат родителите кои одвојувале од уста да му купат на синот или ќерката компјутер кога тие ќе се делат бесплатно итн.

Кога беше донесен „Бранковиот закон“, неговите критичари и тогашната опозиција беа нападнати од власта дека подобро е нешто да се прави отколку ништо. Потоа уследија јавните поддршки од разни здруженија, па почнаа да се објавуваат големите успеси, дека таму и таму се вработени толку и толку луѓе за на крајот од сето тоа да не испадне ништо значајно. Односно да испадне шампионската титула по невработеност во цела Европа. Сега се случува нешто слично. Прво се објавува спектакуларно голем пакет за раздвижување на економијата, потоа се соопштуваат атрактивни мерки на делење пари и земја, потоа уследи поддршката од разни асоцијации и апологети. Набргу ќе следуваат соопштенија за одлични резултати по сите општини, за веднаш по локалните избори да констатираме дека и натаму сме европски шампиони по невработеност и сиромаштија. Не помага ништо, ни масовното бришење на списоците во заводите за вработување. Наместо социјална делба на сиромаштијата неопходни се сериозни структурни реформи.

Ако државата, само по една основа, на пример, ако и натаму не си ги намирува своите обврски кон компаниите, на крајот на оваа акција ќе има поголем број отпуштени работници и банкротирани компании отколку што ќе има нововработени и новоотворени фирми. Тоа не е претурање од шупливо во празно. Полошо е, бидејќи квалификациската структура на оние што остануваат без работа е многу подобра од оние што ќе бидат социјално згрижени на шест месеци на јавни работи.

Ова не се мерки на реформи. Ова се мерки на очај.