Мислења

Крај на капитализмот

Славој Жижек

Ние не сме сонувачи. Ние се будиме од сонот што се претвора во кошмар. Ние сме сведоци на тоа како се уништува системот самиот себеси

Сите ние сме губитници, но вистински губитници се оние што седат во канцелариите на Волстрит. Тие се спасени со милијарди наши пари. Не' нарекуваат социјалисти, но тука секогаш постоел социјализам за богати.

Велат дека не ја почитуваме приватната сопственост. Меѓутоа, во финансискиот крах во 2008 година е уништен многу повеќе тешко стекнат приватен имот отколку што тука сите заедно би можеле да уништиме ако деноноќно уништуваме.

Ви велат дека сте сонувачи. Вистински сонувачи се оние што мислат дека работите можат вака во недоглед. Ние не сме сонувачи. Ние се будиме од сонот што се претвора во кошмар. Ние ништо не уништуваме. Ние сме само сведоци на тоа како системот се уништува самиот себеси. Сите ја знаете класичната сцена од цртаните филмови. Мачката доаѓа до процеп, но продолжува да оди, игнорирајќи го фактот дена нема почва под нозе. Дури откако ќе погледне долу и забележи дека нема почва, таа паѓа. Тоа е она што сега го правиме. Им кажуваме на луѓето од Волстрит: „Еј, погледнете долу!“.

Кон средината на април, кинеската влада забрани прикажување филмови и продажба на романи во кои постои обработена алтернативна реалност или патување низ времето. Ова е добар знак за Кина. Тоа значи дека нејзиното население и понатаму сонува за алтернативи, па државата морала да ги забрани.

Тука не ни треба забрана, бидејќи владејачкиот систем во целост ни ги уништи капацитетите да сонуваме. Обрнете внимание само на филмовите што ги гледаме. Лесно е да се замисли крај на светот – некој астероид што го уништува целиот живот. Но, не можеме да замислиме крај на капитализмот.

Што тогаш правиме тука? Дозволете ми да ви кажам една прекрасна шега од комунистичко време.

Еден човек е испратен да работи од Источна Германија во Сибир. Знаел дека неговата пошта ќе ја читаат цензори, па им кажал на пријателите: „Ајде да смислиме некоја шифра. Ако писмото што го добиете од мене е напишано со сино мастило тогаш е вистинито, а ако е со црвено тогаш е лажно“. По еден месец неговите пријатели го добиваат првото писмо. Целото е во сина боја. Во писмото пишува: „Овде е прекрасно. Продавниците се полни со храна. Во кината се прикажуваат добри филмови од Запад. Становите се големи и луксузни. Единствена работа што овде не може да се купи е црвено мастило“.

Вака живееме. Ги имаме сите слободи што ги сакаме. Но, ни недостига црвено мастило, јазик со кој би го артикулираме нашиот недостиг од слобода. Начинот на кој не' научија да зборуваме за слободата – војна против тероризмот итн. – ја фалсификува слободата. И тоа е она што сите го правите овде, ни давате црвено мастило.

Меѓутоа, постои опасност. Не заљубувајте се во себе. На сите ни е убаво тука, но добро запаметете: карневалите се евтини. Она што е важно е денот потоа, кога сите ќе се вратиме на своите животи. Дали нешто ќе биде поинаку? Не сакам сите кога ќе се присетувате на овие денови, да кажете: „Ох, беше толку убаво и бевме толку млади“. Не заборавајте дека нашата главна порака е: „Дозволено ни е да мислиме за алтернативи“.

Долг е патот пред нас. Мораме да се соочиме со вистински сериозни прашања. Знаеме што не сакаме. Но, што е тоа што го сакаме? Која социјалистичка организација може да го замени капитализмот? Какви нови лидери сакаме?

Запаметете дека проблемот не е ниту корупцијата ниту алчноста. Проблем е системот. Тој ве тера да бидете корумпирани. Чувајте се не само од непријателите, туку и од лажните пријатели кои веќе на големо работат за да го „разредат“ овој процес и како што добивате кафе без кофеин, пиво без алкохол, сладолед без маснотии, ќе се обидат од ова да направат безопасен, морален протест – таканаречен процес на „декофеинизација“.

Причина за нашето присуство тука е тоа што ни е доста од свет каде што за да бидеме задоволни од себеси, ни е доволно да рециклираме лименки „кока-кола“, да дадеме неколку долари во хуманитарни цели или да купиме капучино „старбакс“ каде што еден отсто од неговата цена оди за гладните деца од третиот свет.

Не сме комунисти, ако комунизам значи оној систем што се урна во 1990 година. Запаметете дека денес тие комунисти станаа најефикасни и најсурови капиталисти. Во Кина денес имаат капитализам кој е подинамичен отколку американскиот, а не му треба демократија. Не дозволувајте да ве уценуваат дека сте против демократијата ако го критикувате капитализмот. Бракот меѓу демократијата и капитализмот е готов.

Промени се можни, но што сфаќаме како можно денес? Доволно е само да ги следите медиумите. На една страна, во технологијата и сексот се' е можно. Можете да патувате во вселената, да станете бесмртен со помош на биогенетиката и да имате секс со кого било или што. Од друга страна, кога подобро ќе ги погледнете општеството и економијата, речиси се' се смета за невозможно.

Сакате да ги зголемите даноците за богатите, а тие ви велат дека тоа е невозможно, затоа што ќе се загуби конкурентноста. Сакате повеќе пари за здравството, а тие ви велат: „Невозможно, тоа подразбира тоталитарна држава“. Дефинитивно нешто смрди во светот каде што ви ветуваат дека ќе бидете бесмртен, а не може да се издвои уште малку за здравствена заштита.

Можеби тука треба да ги одредиме приоритетите. Не сакаме повисок, туку подобар стандард. Една работа поради која сме комунисти е затоа што се грижиме за основните проблеми – природата, интелегенцијата, биогенетиката... За ова, и само за ова, вреди да се бориме.

Комунизмот навистина падна, но сите проблеми останаа.

Ни велат дека ние тука не сме Американци, но конзервативните фундаменталисти што тврдат дека се вистински Американци треба да се потсетат што е христијанство.

Тоа е Светиот дух. А што е Светиот дух? Тоа е егалитарно друштво на верници што ги поврзува меѓусебна љубов и кои така се однесуваат само на сопствена одговорност. Во оваа смисла, Светитот дух е овде сега со нас. А таму долу на Волстрит се пагани што богохулат и обожуваат идоли. Се' што ни треба е да бидеме трпеливи. Ме загрижува ако се случи сега само да си одиме во своите домови и во иднина еднаш годишно да се состануваме, пиеме пиво и носталгично се сеќаваме како ни беше убаво тука.

Ветете си себеси дека тоа нема да се случи. Знаеме дека луѓето копнеат за нешто, но, всушност, тоа вистински не го сакаат. Не плашете се вистински да го сакате она за што копнеете!

(Авторот е словенечки филозоф, културен критичар и теориски психоаналитичар. Тој е еден од најплодните филозофски автори на денешницата. Ова е дел од обраќањето пред приврзаниците на движењето „Окупирај го Волстрит“ пред десетина дена во Њујорк)