Интервју - Се плашам дека ќе и' го свртите грбот на ЕУ

Ова ќе се случи тогаш, вели Оскар Ехолм, пратеник во шведскиот парламент, кога граѓаните ќе се запрашаат каде е крајот на македонската евроинтеграција

Слободанка Јовановска


Која беше целта на Вашата посета на Македонија?

Формиравме група за пријателство со Македонија во шведскиот парламент. Моментно има околу дваесет такви со други земји, но никогаш немаше парламентарна група за вашата земја. Интересот од моите колеги од опозицијата и од мнозинството да се приклучиме беше голем, а целта беше да ја запознаеме повеќе ситуацијата во земјата, да дојдеме тука и, секако, да ја нагласиме шведската поддршка за членство на Македонија во ЕУ.



Зошто пријател баш на Македонија?

Пораснав во мал град во Шведска каде што мојот контакт со надворешниот свет беше кога доаѓаа бегалци, а тие од Балканот беа меѓу првите. Но, исто така, причина да се заинтересирам за Македонија е што Шведска како земја е многу позитивно настроена кон проширувањето и кога зборуваме дома за членство во ЕУ, секогаш мислиме дека најдобра состојба за земјите е кога се на пат да станат тоа. Тогаш најмногу се прават реформи и земјите стануваат многу подобри, а Македонија е прекрасен пример на земја во која прави се' што може, иако е блокирана од ситуацијата со Грција. Мислам дека станува збор за типичното шведско чувство дека тоа не е фер.



Шведска е една од најуспешните земји во Европа, а Македонија, сепак, е на дното на списокот и блокирана во сите стратегиски правци. Што би бил шведскиот одговор на ваквата ситуација околу Македонија?

Едно од нештата што ги очекував на состаноците овде е дека атмосферата ќе биде многу фрустрирачка поради статус квото, поради фактот дека ништо не се движи во евроинтеграцијата. Но, она што ме изненади навистина е дека сите со кои се сретнав имаа многу позитивен став, дека одите во вистински правец, дека го менувате општеството, економијата и секој е многу ревносен да изгради успешно општество. На крајот, тоа е она што и' треба на земјата -позитивен пристап и фокус на тоа што ви е битно.



Не Ви се чинеше дека тоа е само преправање, бидејќи ништо не оди во посакуваниот правец?

Да, но она што ние можеме да научиме од Македонија, особено во ситуација како оваа во Европа кога сите зборуваат за финансиска криза, за јазот меѓу Северна и Јужна Европа, кога Германците се бесни на Грците, а тие им го палат знамето, е дека европскиот проект кај нас не е популарен веќе. Додека кај нас се прашуваме зошто ни е потребно проширувањето, зошто мораме да ги помагаме другите, овде има многу силна јавна поддршка за ЕУ-интеграцијата. Би сакал Швеѓаните да дојдат тука и да видат дека ЕУ е поради вредности и идеите што не' приближуваат.



Шведска не е членка на НАТО ниту го посакува тоа. Според Вас, неопходно ли е тоа за Македонија?

Нордиското искуство е интересно, бидејќи, на пример, Данска, Шведска и Финска се членки на ЕУ, а Норвешка не. Норвешка и Данска се членки на НАТО, а Шведска и Финска не. Финска го има еврото како валута, Данска, Шведска и Норвешка не. Ништо не е исто кај нив. Очигледно дури и во ист регион можете да направите различен избор. За нас членството во НАТО, поради традицијата на неутралност, не е тема за голема дебата. Јас би сакал Шведска да биде членка на НАТО, но мислам дека ќе помине долго време додека се создаде јавна поддршка за тоа. Сепак сме многу активни во операции предводени во НАТО, имаме трупи во Авганистан и тоа е промена во Шведска од ставот дека сме си сами на свое. Инаку, полноправното членство станува симбол за себе, затоа Македонија е таа која треба да си реши што сака. Можам да ги разберам аргументите зошто сакате да бидете членка. НАТО беше западна одбранбена организација претходно, но сега станува се' повеќе целосно европски одбранбен чадор и логично ми е Македонија да сака да биде дел од тоа.



Вашиот шеф на дипломатијата, Карл Билт, изјави дека, со оглед на одлуката на Хашкиот суд, „треба да биде можно да почнат преговорите со Македонија во ЕУ“. Практично, тој е од ретките што ја прифатија пресудата. Според Вас, треба ли Македонија да влезе во НАТО под референцата БЈРМ?

Апсолутно. Мислам дека одлуката на Хашкиот суд, ако ништо друго, ги раздвижи нештата. Ситуацијата долго време беше статус кво и ништо не се придвижуваше. Јасно стана од одлуката дека нешто треба да се случи. Чудно ми е што се' уште нема официјален одговор од Грција на пресудата од Хаг, и тоа е најинтересен дел. Не можат само да ја игнорираат?

Овој став што го споменавте не е притоа став само на оваа или онаа партија, туку на сите. Како илустрација, дури и партиите во нашиот парламент што сакаат да ја напуштиме ЕУ се позитивни кон нејзиното проширување. Затоа, даваме силна поддршка на овие процеси. На почетокот имаше чувство дека не е нефер да се блокира земја поради едно прашање. Но, кога ќе ги видите извештаите на ЕК дека Македонија е подготвена да почне преговори...



Ќе притиска ли Шведска за давање преговори на Македонија?

Секако. Една од најскромните придонеси на оваа група за пријателство е ова прашање да се одржува во живот во Шведска и да се осигурува дека нашата држава ќе опстои на таа политика и ќе продолжи со поддршката. Има постојана потреба од лобирање во ЕУ, иако и Шведска е мала земја и не е семоќна.



Дали го видовте проектот „Скопје 2014“?

Да, интересно е. Ова е моја петта посета на Македонија од пред две години, така што е интересно да се следи развојот на градот, особено што престојувам во ист хотел и секогаш кога ќе дојдам, чувствувам дека постојано нешто се случува и дека се менува. Како што е, на пример, слетувањето на новиот аеродром вчера, што е инспиративно за гледање. Но, зборувајќи од архитектонски аспект, слушнав дека има голема дебата во школата за архитектура во Стокхолм околу овој проект во Скопје. Чудно е да се видат градби како овие од архитектонски аспект.



Како пријател на Македонија можам да сфатам дека работите ги гледате на позитивен начин. Сепак, гледате ли простор за подобрување на состојбите, со оглед на тоа што стандардите во Шведска за демократијата и за слободата на медиумите се многу високи?

Секако, ги читав извештаите за слободата на медиумите, за корупцијата и слично. Кога ја гледате листата на „Транспаренси интернешенел“ за корупцијата, јасно е дека има прашања што треба да бидат средени во земјава. Има корупција, секако, и во Грција, во Италија и во други земји, но токму поради ситуацијата со Македонија, вие треба да бидете дури и подобри од тие земји. Кога имате пречка каква што имате сега, треба да бидете подобри. Она што ме загрижува околу вас е што моментно гледам силна поддршка за интеграцијата во ЕУ. Но, во еден извесен момент, ако не се смени ништо, ќе нарасне чувството дека ЕУ не ви помага да станете дел од процесот. Ќе се прашате - каде е крајот за нас? Се плашам дека ќе дојде време кога граѓаните на Македонија ќе и' го свртат грбот на ЕУ, а тоа ќе стане проблем. Се надевам дека се' уште не сте стигнале таму.